De wereld staat op een keerpunt. Dat staat het altijd,
maar nu is het wel hevig. De machtsverhoudingen kantelen razendsnel. Waar gaat
het heen? Laten we de zaken eens op een rijtje zetten. Ik schets een aantal
lijntjes ter overdenking, niet uitputtend.
1. We hebben het gevoel dat autocratieën een opmars
maken ten koste van
democratieën. Dat is wat aantallen betreft niet het geval.
Gerekend vanaf de
Tweede Wereldoorlog is het aantal democratieën toegenomen.
Denk aan Griekenland, Portugal, Brazilië, Argentinië, Chili, Zuid Korea,
Taiwan, Zuid Afrika, Filipijnen en diverse andere landen in Afrika. Het aantal
autocratieën nam tot 1975 toe maar nam daarna af (The decay of power van Moises
Naim). Democratieën hebben mondiaal gezien de voorkeur van kiezers, zie het
aantal vluchtelingen naar democratieën vanuit autocratieën.
2. Mondiaal zien we de
macht van democratieën
afnemen ten gunste van autocratieën.
Europa breidt uit van 27 lidstaten naar 36
lidstaten. De gedachte is dat de macht van de EU daardoor zou toenemen. Het
tegendeel is echter het geval. De EU wordt door het toetreden van corrupte en
ultiem zwakke Oostbloklanden, ernstig verzwakt. Europa zal meer aan militaire
bescherming gaan doen vanwege kapers op de kust zoals Rusland en China. De EU
zit financieel niet goed in elkaar met schulden tot aan de nek. Euro zit vol
met weeffouten; is een crisis op komst? Brussels centralisme is funest voor
gemeenschapszin. De EU moet tegen het licht gehouden worden. Europa’s toekomst
is dubieus. Take back control!
3. De Verenigde Staten trekken zich geleidelijk
terug van het mondiale strijdtoneel, zeker als Donald Trump weer president
wordt. De VS is intern extreem verdeeld. De macht van de VS neemt af.
4. China is met een opmars bezig, onder andere via
de Nieuwe Zijden route. De macht van China neemt toe.
5. Rusland is bruut en gevaarlijk voor Europa. Het land
zoekt naar mogelijkheden Europa te destabiliseren ondermeer door vluchtelingen.
6. India is
met een opmars bezig. We gaan veel van dit land horen, vooral op IT gebied.
7. Zelfs een kleine autocratie als Noord Korea kan
democratieën schrik aanjagen. Noord Korea eigent zich een onevenredige
hoeveelheid macht toe. Ook Pakistan reken ik ook hiertoe op termijn.
8. Ik zie de macht van landen in het Midden Oosten op den
duur afnemen door de afbouw van fossiel.
9. Niet alleen de macht van democratieën neemt af, ook de
kwaliteit daarvan. De bevolking toont zich er ontevreden over: te weinig
inspraak en te weinig effectiviteit. Tevens zien we autocratische elementen in
democratieën sluipen via Big Brother is watching you. Referenda zijn broodnodig
om ‘democratie’ als bestuursmodel te redden.
10. Democratieën neigen thans naar rechts. Links
spartelt tegen, maar zit niet goed in de politieke wedstrijd. Uitkijken voor
opstand als rechts geblokkeerd wordt. Eigen volk eerst, ‘populistisch
nationalisme’ neemt toe. Links onbegrip eveneens.
11. Er is sprake van deglobalisering en
reglobalisering. Kortere handelsroutes, andere supply chains. Trend naar
continentale autarkie.
12. Binnen de landen neemt de positie van IT enorme
proporties aan. De beurswaarde van de Magnificent Seven is groter dan de
beurswaarde van de VS, Frankrijk, China en Japan bij elkaar. Dit zijn Alphabet,
Amazon, Apple, Meta, Microsoft, Nvidia, en Tesla samen, zijnde 17% van de MSCI
World. De overige 2939 bedrijven in die index hebben ‘slechts’ 83%. IT heeft
een ongehoorde macht die lastig te beperken is door multinationaliteit.
De verschuivingen gaan sneller en zijn vluchtiger.
Machthebbers raken hun positie gemakkelijker kwijt. De vraag is of deze trends
zich voortzet. Voorspellen is lastig, vooral waar het de toekomst betreft. Ik
zie nog geen redenen waarom deze lijntjes zich niet zouden voortzetten. Europa
zit in de hoek waar de klappen kunnen gaan vallen. De wolven zijn dol op dit
sappige hapje. Een wakkere politiek is in Europa meer dan ooit nodig, take back
control!
Frits Bosch is econoom en socioloog. Hij is tevens auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”. Zijn meest recente boek is Kafkaistan.