Sid Lukkassen: "Door de emotionele migratiediscussie worden er geen rationele besluiten genomen"

AJ+ plaatste een video van Amnesty. Hij heet “Beyond Borders” met als ondertitel: “Studies suggest it takes four minutes of direct eye contact for strangers to fall in love. Here’s what happens when refugees participate.” Het gaat om vriendschap en liefde tussen migranten en Europeanen.

“Wie kan er nu tegen migratie zijn” is de boodschap. “Want wie kan nu tegen liefde zijn?” Het voelt fijner om een video te laten eindigen in een hartverwarmende verzoening, dan om een video te maken over hoe het uiteindelijk toch beter is om de eigen identiteit te verdedigen. Wie smelt er niet weg bij een typische Hollywoodfilm, waarin de wederzijdse vooroordelen worden overwonnen?

Dan blijkt: AJ+ is een filiaal van Al Jazeera. De Qatarese staatszender promoot deze ‘progressieve’ boodschap, terwijl zijzelf nogal conservatief zijn. Dat moet toch te denken geven. Is die boodschap over het ‘in het hart sluiten van de buitenstaander’ wel wederzijds? Of hebben wij hier van doen met een stukje kolonisatie?

Denk terug aan een eerdere discussie: in de rijke islamitische oliestaten stonden duizenden tenten met airconditioning leeg. Daar hadden vele vluchtelingen terechtgekund – het is wat we noemen opvang in de regio. “Deze vluchtelingen passen niet bij onze leefwijze”, verklaarden de sjeiks destijds bij monde van de Kuweitse veiligheidsambtenaar Fahad Al Shalami. “Wel kunnen we bijdragen door moskeeën te bouwen in Europa. Dan hebben de migranten een spiritueel thuiskomen.”

Steeds is het weer do as I say, not as I do. De Europese elite werkt er continu aan mee – om het volk te laten volgen worden dit soort emotionele video’s verspreid. Het doet denken aan de kritiek van een Turk op buitenlandse AKP-stemmers, in 2015 gepubliceerd op de Facebook-pagina Aleviyim. “Jullie stemmen in de verkiezingen van de Europese landen zo links mogelijk. Om te profiteren van uitkeringen en hoge lonen en zodat de rechtse partijen jullie niet kunnen wegsturen. Maar voor Turkije stem je precies het tegenovergestelde: rechts-autoritair, kapitalistisch en conservatief. Jullie willen een sterk Turkije en een zwakke EU.”

Hoe progressiever de Europeanen worden, hoe zwakker wordt hun geopolitiek. Europa – met name West-Europa – voelt zich verplicht om het lijden van de wereld op zich te nemen. Maar achter het vluchtelingenvraagstuk zitten grote belangen. Van de mensensmokkelaar tot de advocaat die geld verdient aan een beroep tegen een uitzettingsprocedure. Maar ook goedkopere werknemers voor het grootkapitaal om lonen omlaag te drukken. Vele NGO’s lobbyen voor mensenrechten en dus voor een ruimhartig toelatingsbeleid: zij weten dat Westerse landen hier gevoeliger voor zijn dan niet-Westerse. Het vluchtelingenvraagstuk is feitelijk industrie – de filosoof Wim Rietdijk noemt dit de “zieligheidsindustrie”. Deze belangen worden nu verpakt en opgedrongen in een emotioneel jasje.

Mensen zullen tegenwerpen dat deze conclusie de individuele migrant ‘dehumaniseert’. En het klopt dat een vriendelijke blik in de ogen veel helpt – de kortste afstand tussen twee mensen is de lach. Desondanks is het tegenovergestelde het geval: door het humaniseren van de migratiediscussie worden er geen rationele besluiten meer genomen. Steeds als de politiek op het punt staat om een knoop door te hakken over migratie, wordt er wel een Mauro uit de hoge hoed getoverd. Deze besluiten worden niet gemaakt door de ‘onderkant van de samenleving’ die direct met de gevolgen te maken krijgt; maar door de kosmopolitische elite, die zich de luxe van emotie kan veroorloven.

Stemt u deze elite weg bij de verkiezingen, dan worden uit dezelfde netwerken weer nieuwe kosmopolieten gerekruteerd. Gaat u er met uw mening tegenin, dan is er het risico dat uw reacties worden verwijderd of uw account geshadowbanned. Kennelijk bent u dan een ‘racist’.

Degenen die wat te verliezen hebben en er niets voor voelen om hun ziel aan dit systeem te verkopen, zullen in de komende decennia verhuizen naar Centraal- en Oost-Europa. De achterblijvers zijn mensen die niet weg kunnen, afhankelijk zijn van staatssteun of weinig te verliezen hebben, met daarnaast een bovenklasse die zich opsluit in kosmopolitische enclaves. Veilig afgegrendeld met dure technologie terwijl buiten die enclaves ‘de ene helft van de armen, de andere helft afmaakt’. Strooptochten zoals voorkomen in Zuid-Afrika, zijn dan ook in Europa niet uitgesloten. Het is nu al zo dat metropolen als Londen, New York en Amsterdam zich meer met elkaar verbonden voelen dan met het achterland in de eigen regio.

De logica van de video ‘Beyond Borders’ is de typische logica van een student die op stage gaat in Bangladesh om straatkinderen te helpen, terwijl in de eigen straat vereenzaamde ouderen wonen. Maar onze elites hoor je hier niet over – hun kinderen gaan zelf op dergelijke stages. Als ze al kinderen hebben, want ook dat is tegenwoordig een privilege: het stichten van een gezin, in een tijd waar vaste contracten schaars blijven ondanks economische groei. Maar in plaats van die kinderwens te faciliteren pompt onze elite meer migranten naar binnen. “Nieuwkomers maken wij zelf”, zo luidt een wijs gezegde.

Als dit als argument zou kloppen, dan was er überhaupt geen migratiebeleid nodig. Dan zou iedereen moeten kunnen binnenkomen, ongeacht taalbarrières, cultuurverandering en de druk op de sociale voorzieningen van een land. Dat zou dan allemaal niet meer meetellen want de welwillende blik van ‘de Ander’ volstaat om al die factoren te overstijgen en toe te treden tot de universele broederschap van mensen die het goed met elkaar voorhebben.

Maar hoe zit het dan met de daders en slachtoffers van Keulen? Waarom werden de aanranders niet in het experiment van Amnesty betrokken – we kunnen ons afvragen hoeveel liefde er dan in de wederzijdse blikken had doorgeschenen. Misschien dat deze radicalen, moslim of niet, een lesje empathie kunnen gebruiken – niet de slachtoffers.

Conclusie: iedere vluchteling verdient een huis. Moslim of niet, Syriër of niet. De vraag is of dat huis in Europa moet zijn.