Quantitative Easing -- medicijn met nare bijwerkingen

In een vorig artikel ging het over de sustainability van de staatsschuld en de invloed erop van de Quantitative Easing die het rentepercentage kunstmatig laag houdt en zo kredieten erg goedkoop maakt.

Zo werd met die maandelijks groeiende geldstroom in de afgelopen jaren 4000 miljard euro gestoken in de emerging economies voornamelijk in de vorm van obligaties, aandelen en andere snel terug te halen fondsen.

Zodra de FED echter zou beginnen met het afbouwen ervan zou dit onmiddellijk zijn uitwerking hebben in de gelden gestoken in die opkomende economieën. Dat gebeurde al zodra de FED het had aangekondigd, hetgeen tot een kapitaalstroom terug uit de emerging economies leidde, maar nu heeft de FED de maandelijkse tientallen miljarden geldinjectie inderdaad wat getemperd en meteen zien we de wisselkoersen van die emerging economies sterk wegzinken (tussen de 4,5% en meer dan 30%). Natuurlijk zijn er ook andere oorzaken aan te wijzen, bijvoorbeeld het niet hervormen van hun economieën, maar ook dat is een gevolg van het gemakkelijk geld verkrijgen zodat de noodzaak van vernieuwing minder werd gevoeld.

Deze ontwikkeling is uiteraard ook van belang voor de export van de EU want door het dalen van de wisselkoersen van de emerging countries wordt hun import stukken duurder en hun export goedkoper terwijl hun economieên slinken door gebrek aan kredieten. Terwijl een maand of wat geleden hun opkomst nog werd bejubeld steekt nu het pessimisme over hun groei de kop op en dat heeft ook gevolgen voor onze export. Het kan snel verkeren. Er zijn echter ook economen die deze koersval als een zeer tijdelijke affaire beschouwen, maar op welke gronden is onduidelijk.

Indien de rentepercentages voor de eurozone lidstaten echter ook zouden stijgen (nu 3,2% op de secondaire markt voor het geheel) zouden de staatsschulden van de zwakke landen al heel snel onbetaalbaar worden. Nu ligt bijvoorbeeld de rente voor Nederland nog onder de twee procent maar in de tachtiger jaren bedroeg hij wel vijf procent. Het is dus van het grootste belang die rente laag te blijven houden maar ondanks de beloftes van Draghi zijn de mogelijkheden hiervoor voor de ECB beperkt als alleen het rentewapen gebruikt mag worden en dat is al vrijwel uitgeput.

Door het snel opbouwen van de staatsschuld in de eurozone door het drie procent begrotingstekort toe te staan sinds 2000 zijn er geen reserves meer. Integendeel, de komende jaren zal er nog steeds een begrotingstekort zijn (bij nacalculatie, dus een eventuele groei inbegrepen) en zullen dus de staatsschulden nog flink toenemen. Frankrijk bijvoorbeeld had over 2013 een tekort van 4,2% ingecalculeerd maar bij nacalculatie blijkt dat toch dichter bij de 4,5% te liggen. Prognoses worden gezien de praktijk vrijwel altijd onderuitgehaald.

Daarenboven hebben vrijwel alle lidstaten (al dan niet door de troika gedwongen) de lasten voor de burgers moeten verhogen om zelfs maar die drie procent norm te benaderen. Het onvermijdelijk gevolg is een daling van het besteedbare inkomen (na inkomstenbelasting en heffingen en accijnzen en belastingen door lagere overheden) zodat in de zwakke landen al deflatie is opgetreden en in de sterke landen de inflatie beneden de grens door de ECB gesteld is gedaald.

Deze lastenverzwaring is noodzakelijk omdat in de meeste lidstaten het vrijwel onmogelijk is echte bezuinigingen (dus uitgavenvermindering door de overheid)  door te voeren, hetzij door verzet van vakbonden en pressiegroepen, hetzij door gerechterlijke uitspraken of zoals in Nederland door het poldermodel. Het is daardoor vrijwel onmogelijk de verworven rechten van de verzorgingsstaat te beperken en juist deze leggen een enorm en steeds stijgend beslag op de beschikbare middelen. Het is duidelijk dat gezien deze beperkingen een renteverhoging op die staatsschuld die meer dan negentig procent van het GDP bedraagt in de eurozone desastreus zou zijn. Maar die rente laag te houden zonder quantitative easing door de ECB  lijkt wel heel moeilijk. En QE om zwakke lidstaten te steunen behoort niet tot het takenpakket van de ECB.

Daarnaast zijn ook de gevolgen van de banken-stresstests, volgend jaar door de ECB, nog onduidelijk. Voor de dan noodzakelijke herkapitalisering is het bankenfonds nog tien jaar lang niet beschikbaar en naar ik lees heeft Dijsselbloem al gezegd dat het ESM bij zal moeten springen, dat wil zeggen dat de belastingbetalers deze herkapitalisering zullen moeten betalen. Er is immers geen andere bron. Ook dat zal de bestedingsruimte voor de burgers geen goed doen.

De gouden les om in tijden van voorspoed een reserve op te bouwen zodat in barre tijden deze reserve gebruikt kan worden om in de  economie te pompen, is tijdens het onverantwoord potverteren in de eurozoneperiode geheel vergeten; en nu ondervinden we de gevolgen daarvan. De euro is niet alleen ongeschikt voor die zo sterk uiteenlopende economieën maar heeft bovendien tot spilzucht aangezet. De eurozone zit tussen de devil en de deep blue sea.

We gaan een ongewisse toekomst tegemoet. Er zal een heel sterke groei van de economie moeten komen, alleen al om de schulden niet te sterk te laten oplopen. Anders zullen de geldpersen van de ECB moeten worden aangezet om met QE nieuw geld te scheppen, hetgeen de angst van Duitsland voor een te grote inflatie en geldontwaarding weer zal doen toenemen.