Hoe nu verder?

Hoe nu verder? Dat is de vraag die het ganse land vandaag bezighoudt. En terecht. Nederland zit al tijden zonder een kabinet - en als we het demissionaire karakter van Balkenende IV daarbij optellen nog veel langer.

De formatie duurt al 85 dagen. De tijd is gekomen om knopen door te hakken. Weer wekenlang praten om vervolgens niets te bereiken is duidelijk niet in het landsbelang.

Tijd voor actie dus.

Wat voor actie, vraagt u zich wellicht af?

Ik ben het eens met de dames en heren politici die gisteren aan tafel zaten bij Knevel en Van den Brink. Iedere partij moet 'over zijn schaduw heenstappen'. Er zullen concessies gedaan moeten worden. De kans dat er een kabinet komt dat door alle partijen die er deel van uitmaken onvoorwaardelijk omarmd wordt is verkeken. Minimaal één partij zal zich de komende jaren moeten opofferen. Een andere mogelijkheid is er niet.

Één van de mogelijke coalities die op dit moment op flink wat steun kan rekenen in de media is het zogenaamde nationale kabinet. Dit zou dan een samenwerkingsverband zijn tussen de VVD, het CDA en de PvdA. Aangezien Job Cohen nu aanmerkelijk meer macht heeft kon hij GroenLinks daar weleens bij betrekken. Vanuit zijn perspectief zou dat behoorlijk logisch zijn. Zo dekt hij de linkervleugel immers deels af én voorkomt hij dat hij de linkse steunpilaar wordt van een centrumkabinet - dat zelfs een beetje rechts van het midden zou kunnen zijn.

Het probleem met deze optie is dat de PvdA en het CDA als water en vuur zijn. Iedereen moet dan wel over "zijn schaduw stappen," maar dat betekent niet dat het vertrouwen tussen deze partijen opeens weer aanwezig is na de bloederige breuk eerder dit jaar. Met name de rechtse fractieleden van het CDA - en hun achterban - zien een dergelijke samenwerking gewoon niet zitten. Mijn inziens is dat natuurlijk terecht. Daarnaast kan het CDA dan wel een comeback vergeten in het zuiden des lands. Die regio wordt dan definitief uit handen gegeven aan de PVV. Ik kan me niet voorstellen dat Verhagen, De Jager, Donner, Atsma en al die andere rechtse jongens dat risico willen lopen.

Daarnaast is er natuurlijk nog het vertrouwensprobleem tussen de VVD en het CDA. De liberalen wilden graag in een centrumrechts kabinet stappen met het CDA, maar zijn geschrokken van de verdeeldheid van die fractie. De christendemocraten worden tegenwoordig wel de nieuwe LPF genoemd; of dat nou terecht is of niet is redelijk irrelvant. Een partij die als instabiel gezien wordt kan niet regeren - of dat zullen veel mogelijke coalitiepartners denken.

Ook kan de VVD het CDA - en dan met name zijn linkse fractieleden - niet belonen voor het gedrag van de afgelopen dagen. Als zij dat wél doet levert zij zich voor de komende jaren uit aan deze progressieve backstabbers. Als VVD moet je dat echt niet willen: dan zou je dus als resultaat van verkiezingen die aangeven dat Nederland verrechtst het CDA - en daarmee de Nederlandse politiek - verlinksen.

Dan is er natuurlijk Paars Plus. Dit was de eerste keuze van de meeste linkse partijen. Met name D66 en GroenLinks zagen deze optie graag zitten. Dat gold enkele weken geleden echter ook nog voor de PvdA. In zo'n coalitie zouden zij een behoorlijk deel van hun partijprogram kunnen uitvoeren... terwijl ze de VVD verzwakken. Het zou dus hun ultieme coup zijn.

Ook de VVD zou wel degelijk het één en ander kunnen bereiken in Paars. Bepaalde hervorming - zeker op sociaal gebied, soms ook op economisch gebied - die deze partij voorstaat zouden eventueel op steun kunnen rekenen van de GroenLinks, D66 en de PvdA.

Aan de andere kant zullen de liberalen meer moeten inleveren dan ze eruit kunnen halen. Op economisch gebied zal men behoorlijk wat water bij de wijn moeten doen, en qua integratie en immigratie kunnen ze de noodzakelijke veranderingen wel op de buik schrijven. Het moge duidelijk zijn dat zij zich hierdoor blootstellen voor aanvallen van de PVV. De kans dat Rutte in zo'n situatie uit kan kijken naar een tweede termijn is wat mij betreft buitengewoon klein.

Dan is er nog de mogelijkheid die Arend Jan Boekestijn gisteren ter berde bracht tijdens de KvdB. Rutte kan in zijn eentje een regeerakkoord schrijven waar de andere partijen zich bij aan kunnen sluiten. Als Rutte dan een akkoord schrijft dat merkwaardig veel lijkt op het document waar Wilders, Verhagen en hij mee bezig waren tijdens de onderhandelingen die eerder deze week stukliepen, kan er alsnog een rechts kabinet komen. Dit keer misschien zelfs wel één waarin de PVV helemaal meedoet, in plaats van dat het alleen maar gedoogd.

Hoewel dit het droomscenario is van rechts Nederland heb ik er een hard hoofd in. Ten eerste moet links dit allemaal maar eventjes laten gebeuren. Ten tweede moeten de PVV en het CDA in dit geval hun onderlinge gebrek aan vertrouwen in no time eventjes oplossen. Dat zie ik eerlijk gezegd niet zomaar gebeuren. Daar komt bij dat ik er geen barst van geloof dat De Drie zich dan ineens wel zullen schikken naar de wensen van de meerderheid van hun fractie en achterban.

Ten slotte zou de VVD ook nog kunnen zeggen dat zij het wel gehad heeft met het verraad van Klink, Koppejan en Ferrier. Rutte zou zich dus kunnen terugtrekken en het spel kunnen overlaten aan links. Dan zou er eventueel een linkse regering uit kunnen rollen, waar het CDA ook deel van uitmaakt. Dit zou voor Rutte politiek gezien waarschijnlijk niet eens zo dom zijn: hij kan dan vanaf de rechterflank samen met Wilders oppositie voeren. De kans dat hij er bij de volgende verkiezingen als overgrote winnaar uitrolt lijkt gegarandeerd.

Natuurlijk is dat niet zo. Nederlanders houden namelijk niet van politici die weglopen voor verantwoordelijk. Wilders kan wat meer maken in dat opzicht, juist omdat hij zichzelf succesvol neergezet heeft als een outsider. Maar Rutte is leider van een traditionele, grote, stabiele partij. Voor hem liggen de zaken dus anders - tenminste, dat zou kúnnen. De vraag is over hij het risico wil nemen om te ontdekken of zijn kiezers toch wat meegaander zijn. Je kunt je voorstellen dat hij liever voor een veiliger weg kiest waardoor hij zich in ieder geval een paar jaar lang premier mag noemen.

Goed, dat waren de voor de hand liggende mogelijkheden voor een volgende coalitie. Welke van de drie zal het worden? Het is moeilijk te zeggen. Aan de ene kant kan ik me voorstellen dat er VVD'ers die ondanks alle bezwaren toch voor een middenkabinet kiezen, aan de andere kant kan ik fractieleden die liever voor Paars gaan ook wel begrijpen.

Overigens is er natuurlijk nog een optie, namelijk die van nieuwe verkiezingen. Ze zouden alles in het water kunnen laten vallen en hopen dat nieuwe verkiezingen tot een beter resultaat leiden. Het grote nadeel van deze mogelijkheid is dat het verre van zeker is dat rechts dan opeens een grotere meerderheid behaalt. Als je de meest recente peilingen erbij haalt heeft het er alle schijn van dat kiezers weliswaar van partij wisselen, maar dat dit op rechts vooral onderling gebeurt. Datzelfde geldt voor links. Het zou dus zomaar kunnen dat rechts dan alsnog met 76 zetels eindigt, maar dat de PVV en de VVD een paar zetels meer hebben en het CDA wat minder. Wat dan? Denkt u dat Klink en de zijnen dan opeens wel overstag gaan? Ik niet.

Daarnaast neem je in dit scenario het risico dat je de verkiezingen verliest. Wat als Cohen de grootste wordt? Dat zou werkelijk desastreus zijn voor het land. En nee, ik zou dit niet uitsluiten omdat links Rutte ongetwijfeld af zal schilderen als een man die zo incompetent is dat hij niet eens een kabinet kan samenstellen als de VVD in haar eentje 76 zetels bezette. Als dat beeld blijft hangen bij kiezers wint links, niet rechts de verkiezingen en staat het land vier jaar van links beleid te wachten dat haar gelijke niet kent in de geschiedenis.