Gespleten persoonlijkheid

 

Gelijk Dracula van Bram Stoker is The Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1886) van Robert Louis Stevenson typisch zo'n klassieker uit de literatuur waarbij het verhaal onderdeel is geworden van het publieke bewustzijn zonder dat het verhaal door datzelfde publiek daadwerkelijk gelezen is. De vraag is dan immer of het verhaal zelf de tand des tijd heeft doorstaan en het lezen nog waard is.

 

De Schotse Robert Louis Stevenson (1850-1894) heeft - in markant contrast met one trick pony Bram Stoker - met zijn verhalen een behoorlijke nalatenschap achtergelaten die ook in deze tijd nog flink nagalmt. Niet alleen de memorabele karakters van Dr. Jekyll en Mr. Hyde maar ook de klassiekers Treasure Island, Kidnapped en The Black Arrow zijn van de hand van Stevenson. Boeken die veelvuldig zijn verfilmd dan wel de inspiratie vormen voor vele filmmakers en schrijvers. Zelf heb ik veel van deze verhalen van Stevenson gezien als "lange tekenfilm" op de zaterdagmorgen, tekenfilms die ik me nog altijd goed herinner.

 

En geen die ik me beter herinner als The Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde waarbij de zinloze moord van Mr. Hyde op een toevallige passant, ook opgenomen in de tekenfilm (!), de wreedheid ervan duidelijk maakte. Het recent lezen van het oorspronkelijke boek was daarbij een aangename verrassing. In tegenstelling tot het algemene idee over dit verhaal is Stevenson's boek een subtiele uitwerking van het thema van de gespleten persoonlijkheid.

 

Stevenson zet op knappe wijze zijn verhaal uiteen vanuit het perspectief van Mr. Gabriel John Utterson die zich zorgen maakt over zijn vriend Dr. Jekyll die een steeds meer teruggetrokken bestaan leidt en zijn vertrouwen heeft gegeven aan de onooglijke Mr. Hyde. Deze Mr. Hyde wordt in Londen gezien als een ongelooflijke onbeleefde zak hooi wiens hufterigheid steeds grotere vormen aanneemt. En ondanks deze hufterigheid blijft hij het vertrouwen genieten van de eminente Dr. Jekyll die zelfs deze Mr. Hyde als zijn enige erfgenaam aanwijst wanneer hij op onverklaarbare wijze zou verdwijnen. Utterson, tevens zijn advocaat en notaris, vermoedt chantage en wanneer Mr. Hyde wordt verdacht van de zinloze en wrede moord op een toevallige passant - het parlementslid Sir Danvers Carew - vreest Utterson voor het leven van Dr. Jekyll. Samen met een andere vriend van Dr Jekyll, Dr. Hastie Lanyon, probeert Utterson de waarheid te achterhalen, maar stuit op een zich steeds meer terugtrekkende Dr. Jekyll wiens eigen butler Poole hem ook niet meer begrijpt en de angst in huize Jekyll doet toenemen. Lanyon is de eerste die de waarheid van Jekyll ziet, maar kan de schok niet aan en komt spoedig te overlijden. Uiteindelijk ontdekt Utterson dat Mr. Hyde en Dr. Jekyll een en dezelfde persoon zijn, maar is het te laat om Dr. Jekyll te redden.

 

Het knappe aan het boek van Stevenson is dat hij zijn verhaal zonder enige vorm van effectbejag vertelt. Door de focus te leggen op de zoektocht van Utterson naar de waarheid, brengt hij de diverse aanwijzingen samen die leiden tot de waarheid. Een waarheid die wordt verteld vanuit het perspectief van Utterson, maar ook gebruik maakt van het gezichtspunt van andere karakters uit het verhaal: een verhaal van een ver familielid van Utterson - Richard Enfield - over diens ontmoeting met Mr. Hyde, het getuigenverslag van de dienstmeid van de moord op Carew en de schriftelijke verklaringen van Lanyon en Jekyll.

 

De Penguin-uitgave van The Strange Case bevat nog twee (korte) verhalen van Stevenson: Olalla, een verhaal over een vampierenfamilie in Spanje en The Body Snatcher dat gebaseerd is op de Victoriaanse obsessie voor de heren Burke en Hare die zorg droegen voor lijken voor experimenten uit winstbejag, maar zonder respect voor de levenden. Een verhaal waar overigens de Pet Shop Boys nog het nummer The Resurrectionist op baseerden. Opvallend hierbij is dat deze verhalen het niet halen bij de kwaliteit van The Strange Case. Zeker niet vervelend om te lezen, maar je verwacht stiekem wat meer.

 

Dr. Jekyll en Mr. Hyde zijn niet zonder reden onderdeel van het publieke bewustzijn en het bronmateriaal heeft de tand des tijds goed doorstaan en is nog altijd een aanrader om te lezen!