Documentaire in 'the age of the interface'

Naast internationale documentaire parels in het hoofdprogramma van IDFA, was er in het DocLab-programma van IDFA de crème de la crème van een zich nog ontwikkelend genre documentaire te beleven: de interactieve documentaire.

Het voordeel van dit type documentaire: u kunt ze ook na het festival rustig bekijken op de website van DocLab. Schenk een drankje in, leun achterover op de bank en scroll of klik in eigen tempo door de ‘webdoc’. DocLab-programmeur Caspar Sonnen noemt het de Slow Web-experience. Bij deze een tip en een blik op de winnaar van de DocLab competitie, die wellicht niet alleen een beetje controversieel te noemen is in onderwerp maar ook in vorm en distributie.

Sinds 2007 is het DocLab programma onderdeel van IDFA en ook dit jaar was er een zeer diverse internationale selectie zien in de tentoonstellinge Interactive Reality Expo, en op de DocLab-website. De DocLab-competitie bevatte onder andere een multimedia slow journalism project (The Sochi Project), data visualisaties (The Faces of Facebook, Out of Sight Out of Mind) en verschillende documentaire webformats (Hidden Wounds en Unspeak).  Deze interactieve documentaire vormen hebben allemaal gemeen dat ze in zekere zin ‘van nature web’ zijn. Gemaakt voor moderne interfaces zoals de tablet (The Last Hunt) of om echt mee te spelen (17.000 Islands en Fort McMoney).

Vooral de laatstgenoemde, Fort McMoney, is een interessant experiment. Als toeschouwer en speler ben je detective in een documentaire detectivegame over de Canadese olie-industrie  rondom de plaats Fort McMurray. Ook wel Boomtown genoemd door de bewoners. De docugame neemt je mee in een dwarsdoorsnede van de maatschappij van Fort McMurray waar je vooral in gesprek gaat met verschillende boomtowners: de burgermeester, daklozen, ondernemers, café-eigenaren et cetera. Je puzzelt zelf het verhaal bij elkaar en hoe meer je kijkt hoe meer invloed je hebt in een aantal politieke stellingen die het lot van McMurray zullen bepalen (‘meer of minder belastingen op olie?’). Deze game is 25 november van start gegaan en heeft binnen vier dagen van lancering al meer bezoekers online verwelkomd dan het huidige inwonersaantal van Fort McMurray: meer dan 85.000 unieke bezoekers. Je kan zonder een inlog te hoeven aanmaken kennis maken met het eerste deel van Fort McMoney.

Creatieve technologie
De jury dit jaar bestond uit interaction designer Jason Brush, hoofd fotografie bij TIME Kira Pollack en producer bij SBS Australia John MacFarlane. Niet alleen de samenstelling van de jury is tekenend voor het genre ‘webdoc’, ook hun worsteling met een keuze maken.

De filmmaker die een webdoc wil maken heeft steeds vaker te maken met creatieve technologie die voornamelijk van toepassing is in ‘interaction design’ en bij online bedrijven als uitgeverijen (TIME, The New York Times) en omroepen als ARTE – in plaats van bioscopen. Aangezien sinds de komst van het internet het online entertainment nog steeds niet uitgekristalliseerd is in mainstream formats, schreef de jury in haar rapport dat de variëteit aan inzendingen in genre (journalistiek, documentair, muziekvideo), platform (tablet, smartphone, computer) en interactie (scrollen, klikken, vegen) zo sterk van elkaar verschilden dat het hen een dilemma voorlegde. Hoe kan je ze in hemelsnaam met elkaar vergelijken?

“Ultimately, we loved the selection because of how much it made us think. The stories we experienced were fascinating, stimulating, inspiring. Each of the 15 works in the program, in very different ways, advances the language of interaction and documentary.” (bron: DocLab blog)

De drie genomineerde webdocumentaires waren Hollow, I Love Your Work en Just a Reflektor. De online documentaire is dus een nieuwe (film)taal in wording. Net als film aan het begin van de 20ste eeuw, groeit er onder andere in het DocLab een nieuwe discipline die ‘the age of the interface’ belichaamd. Hieronder de genomineerde en winnaar.

Hollow
Filmmaker Brett Gaylor (RIP REMIX Manifesto) tweette gekscherend over de nieuwe manier van ‘vertellen’ – van onder andere Hollow - als scrollytelling. Hollow is een webdoc die de bezoeker op een vloeiende wijze, op het tempo van zijn of haar scrollende vinger, meeneemt in het verleden en heden van McDowell county. Maker Elaine McMillion labelt Hollow als een multimedia collage dat vertelt over de gemeenschap van het plaatsje Hollow (in McDowell county) die koste wat kost de moed erin houdt hoewel hun dierbare gemeente, net als vele andere in Amerika, rap leegloopt. Deze webdoc was volgens de jury vooral bijzonder vanwege het unieke perspectief op de realiteit van de bewoners en omdat de interactie – waaronder prachtig geluidsontwerp dat de kijker in het verhaal zuigt – de ervaring versterkt.

Kijk hier voor de trailer.

Just a reflektor
Tijdens de DocLive avond van 26 november deed maker Vincent Morisset het even voor. Log in met je telefoon op de website en zwaai met je smartphone die als ‘reflektor’ op de interactieve muziekvideo inwerkt.

Als je geen smartphone hebt kan de clip ook met de muis worden ervaren. Deze interactieve film maakte Morisset met Acade Fire en in samenwerking met het Google Creative Lab, Chrome en Aaron Koblin.

De jury vond het een innovatieve muzikale ervaring die de toeschouwer uitnodigt performer te worden in het verhaal. [Spoiler alert: aan het einde van de videoclip word de bezoeker letterlijk het verhaal in getrokken via de webcam]. Hoewel Just a Reflektor niet een documentaire pur sang is (opgenomen in Haïti met carnavaldansers) is het project waarschijnlijk toch voor DocLab geselecteerd vanwege de vooruitstrevende toepassing van webtechnologie. Ook tijdens de Interactive Reality Conference van DocLab op 24 november bleek dat namelijk een belangrijk punt: filmmaken in ‘the age of the interface’ vereist verder kijken dan de cinematografische traditie. Prorammeurs of creatieve techneuten (zoals Morisset) zijn namelijk de voortrekkers van dit nieuwe documentaire genre.

I Love Your Work
Dat blijkt ook uit de winnaar van DocLab 2013, I Love Your Work van Jonathan Harris. Dit werk toont het dagelijkse en professionele leven van negen vrouwen die werken in de lesbische porno-industrie. De manier waarop dit werk wordt aangebode  is typisch voor de innovatie die de porno-industrie zelf voortbracht: teaser clipjes van tien seconden. Daarbij was Harris geïnspireerd door het fenomeen dat we altijd verwachten dat alles beschikbaar en gratis is op het internet. De porno-industrie was een van de eerste was die daar ‘beperking’ in aanbracht. Onder andere via de tien seconden clipjes.

Wat de jury ook intrigeerde was het feit dat deze documentaire niet zomaar kan worden geconsumeerd. Harris bouwde een ‘schaarste’ in: elke dag mogen tien bezoekers voor tien dollar gedurende 24 uur het werk bekijken. Wie rustig wil struinen door het leven van deze negen vrouwen, moet dat inplannen. Een vorm van beperking die zowel het onderwerp (porno, voyeurisme) en de paradox (internet, vrijheid) interessant belicht.

Harris filmde de negen vrouwen gedurende tien dagen. Hij nam om de vijf minuten precies tien seconden op. Het leverde 2200 clipjes op die hij verwerkte tot een elegante database.  De jury was vooral te spreken over de ogenschijnlijk simpele interactie die de database de toeschouwer toestaat: die kan van begin tot eind alles bekijken (ruim zelf uur materiaal!), lukraak zelf door de database zwerven of ervoor kiezen het verhaal van een van de negen vrouwen te volgen.

De jurleden kozen I Love Your Work als winnaar omdat dit project de taal van de interactieve documentaire verder helpt in ontwikkeling.