De gedoogconstructie staat als een huis

Vervroegde verkiezingen in Denemarken! Afgelopen vrijdag werd bekend gemaakt dat de minderheidsregering en gedoogpartner onenigheid hebben over de aanpak van de economische crisis, en in de huidige samenstelling niet met elkaar verder willen.

Onmiddellijk werd er op diverse internetsites die in Nederland de oppositie welgezind zijn flink gejubeld. Zie je wel! Die coalitieregering zat er pas sinds 2009, en is nu al gevallen! Dan zal het in ons land óók wel niet lang duren, redeneert men.

Het is een onzinnige conclusie, die kant nog wal raakt, en alleen maar aantoont dat de verkondiger ervan héél weinig kennis van zaken heeft. Ja, het Deense kabinet was inderdaad hét voorbeeld voor een gedoogconstructie “over rechts”. Een liberale partij en een conservatieve/christelijke partij vormen een minderheidsregering, en een “volkspartij” gedoogt de resulterende regering.

Dat lijkt sterk op de constructie die wij in Nederland hebben gekozen. Beide kabinetten heten “rechts”, en de gedoogpartner wordt in beide gevallen door opponenten “extreemrechts” genoemd. En: in beide gevallen is de gedoogpartner in werkelijkheid de minst “rechtse” van de drie!

De Deense Volkspartij lijkt daarin sterk op de PVV: ook deze partij wil eigenlijk liever niet bezuinigen op de sociale zekerheid en de verzorgingsstaat. Daar gaat het conflict ook over. De twee regeringspartijen willen de crisis te lijf gaan met een terugtred van de overheid, terwijl de Deense Volkspartij meent dat immigratie dé grote kostenpost is. Stop de immigratie, zo redeneert men, dan hoef je verder niet heel veel op uitkeringen en zorg voor de “gewone man” te bezuinigen.

Klinkt bekend, nietwaar? Vervang “Henk en Ingrid” door “Bjørn en Anna”, dan komen de verhalen min of meer overeen. En toch is de interne ruzie in Denemarken geen reden om aan te nemen dat het in Nederland ook spoedig gedaan zal zijn met de gedoogconstructie. De gedoogconstructie werkt in Denemarken namelijk al tien jaar heel stabiel.

De critici roepen heel hard dat de Deense minderheidsregering in 2009 in aangetreden, en dat klopt. Deze regering. Maar dit is wél het vierde minderheidskabinet sinds 2001! In dat jaar won de liberale partij Venstre, onder Anders Fogh Rasmussen, de verkiezingen. Samen met de Conservatieve Volkspartij vormde hij de regering, gedoogd door de Deense Volkspartij. In 2005 waren er weer verkiezingen, waarin de zetelverdeling nauwelijks veranderde.

Nu de klapper: in 2007 waren er óók vervroegde verkiezingen, en behielden de drie partners een meerderheid. De Deense Volkspartij won een aantal zetels, Venstre verloor er een paar, en de onderlinge afspraken werden heronderhandeld. Daarna kon men weer prima door één deur.

Het huidige kabinet trad aan toen premier Anders Fogh Rasmussen secretaris-generaal van de NAV werd. Zijn secondant, minister van financiën Lars Løkke Rasmussen, volgde hem op. (De beide mannen zijn geen familie; “Rasmussen” is in Denemarken een veelvoorkomende naam. De premier vóór Anders Fogh Rasmussen heette zelfs óók zo!) Na een nieuwe onderhandeling tussen de partijen ging de gedoogconstructie probleemloos verder.

Tot nu. Er zijn nu meningsverschillen die niet gemakkelijk op te lossen zijn, en bovendien lijkt het er op dat het Deense volk na tien jaar een beetje moe is van deze coalitie. Het lijkt er op dat de drie partijen bij deze verkiezingen géén meerderheid zullen halen, en daarmee zou er na tien jaar een einde komen aan deze gedoogconstructie. Tien jaar! Dat is eigenlijk best een prestatie. Wie naar het schijnbare einde van die constructie in Denemarken wijst om aan te tonen dat het in Nederland ook wel snel over zal zijn, heeft iets niet begrepen.

De situaties zijn natuurlijk niet één op één te vergelijken. De meerderheid van de gedoogpartners in Nederland is erg krap, en dat maakt de constructie kwetsbaarder dan zijn evenknie in Denemarken. Daar komt bij dat anders dan in de periode sinds 2001, we juist nu te maken hebben met een crisis omtrent de EU. En juist op dat punt verschillen de coalitiepartijen en de gedoogpartij flink van mening.

Anderzijds heeft Geert Wilders aangetoond dat hij strategischer (sommigen zouden zeggen: populistischer) omgaat met standpunten dan Pia Kjærsgaard van de Deense Volkspartij. Wilders speelt voor de macht, en hij had weinig moeite om zijn standpunt omtrent de AOW op te geven in ruil voor méér invloed elders. Ook aangaande de EU lijkt hij liever toe te geven dan de gedoogconstructie op te blazen. Dat vergroot de kans op het voortbestaan van de coalitie.

Op dit moment is er geen enkele aanwijzing dat de coalitie in Nederland gaat barsten. Hoewel de ontwikkelingen in Denemarken aantonen dat een gedoogcoalitie kán vallen, zegt dat helemaal niets. Hoe vaak valt een “normale” coalitie wel niet? Is ons vorige kabinet niet óók gevallen na onenigheid tussen de partijen? Denemarken is geen baken van hoop voor de oppositie, maar juist een lichtend voorbeeld voor de huidige coalitiepartijen. Als Denemarken iets bewijst, dan is het wel dat een minderheidskabinet zonder moeite tien jaar kan bestaan.