-Frits Bosch- Was de slavenhandel racistisch?

De vraag of de slavenhandel ook een racistisch karakter had leidt onder wetenschappers tot tweespalt. Het boek van Lewis Dartnell , ‘Corpus’ biedt mogelijk enig houvast.

Dartnell betoogt in dit boek dat infectieziekten een belangrijke invloed hebben gehad op de wereldgeschiedenis. Zo bracht de komst van Columbus in 1492 naar Noord Amerika infectieziekten met zich mee waar de Inca’s en Azteken geen verweer tegen hadden. Ze stierven bij de miljoenen waardoor er geen arbeiders meer waren voor de plantages. Ze moesten dus geïmporteerd worden uit Afrika.

Europa was in die tijd Gods vrezend. Je kunt als goed christen geen mensen zomaar gevangen nemen, tenzij je gevangen genomen mensen ontmenselijkt. Je zegt ‘gewoon’: “dit zijn geen mensen” om je actie van het gevangen nemen en verslepen naar een ander continent, te rechtvaardigen. Racisme doet hier zijn intrede. Dartnell: de slavenhandel was weldegelijk racistisch. Het komt mij als logisch voor. Het is maar dat we het weten.

Tot slot dan nog een saillant detail. Haïti was in de slavernijtijd de bloeiendste Franse kolonie. De Haïtiaanse slavenopstand van 1791 tot 1804 leidde tot een revolutie aldaar. De slavernij werd beëindigd en de Fransen eisten een vergoeding voor de daardoor ‘gederfde schade’ (!). Deze ‘schuld’ werd pas afgelost in jaren vijftig van de vorige eeuw. Haïti is nu een van de armste landen ter wereld…

Prof dr Piet Emmer, emeritus hoogleraar Universiteit Leiden vult hierop het volgende aan.

1. Tot na de ontdekking van Afrika was de slavenhandel niet racistisch. Oost-Europa leverde toen de meeste slaven. Op den duur werden echter alleen Afrikanen, Indianen en Aziaten als slaven door de Europeanen geaccepteerd, niet mensen van hun eigen soort.
2. Infectieziekten speelden een cruciale rol in de expansie van Europa. Afrika kon pas gekoloniseerd worden na de ontdekking dat kinine de gevolgen van een beet van een malariamug teniet kon doen
3. Afrikanen, Aziaten en Indianen waren geen Christenen. Vandaar dat de krijgsgevangen Arabieren tijdens de reconquista in Spanje tot slaaf werden gemaakt net zoals de Arabieren de Christenen tot slaaf maakten. 
4. Frankrijk erkende de onafhankelijkheid van Haïti op voorwaarde dat de regering de kolonisten zou compenseren voor het onteigenen van de plantages en het vrijverklaren van de slaven. Haïti heeft maar een deel van die compensatie betaald (die in de loop der tijd trouwens verschillende keren verlaagd werd) . Deze regeling maakte het mogelijk dat Haïti geld kon lenen op de internationale kapitaalmarkt. De leningen terugbetalen was een probleem, want zonder plantageproducten had Haïti nauwelijks inkomsten. 

Frits Bosch is econoom en socioloog. Hij is tevens auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”