-Frits Bosch- Centrale banken en overheden hebben de samenleving in de houdgreep ten koste van de zwakkeren

Iedereen kent de uitdrukking “what goes up must come down”. Laten we dat toepassen op de mondiale economie, maar dan “what comes down, must go up”: het mondiale renteniveau is in korte tijd van rond het nulpunt gegaan naar een beleidsrente van centrale banken van circa 5%. De Fed, de BoE, de BoJ en de ECB verhogen de rente nu niet verder. De marktperceptie is dat de rente voor langere tijd op dit relatief hoge niveau zal blijven. Is dit een terechte veronderstelling? Dat lijkt mij niet het geval. Here is the deal.

In een vorige bijdrage heb ik er op gewezen dat de rente door centrale banken omlaag werd gedrukt om recessie te vermijden en in de EU om zwakke broeders te ondersteunen c.q. insolventie te vermijden i.c. van Italië. Dat is wonderwel gelukt. Het gaat langs het randje. Maar het had wel een hoge prijs: inflatie steigerde vooral ten koste van de zwakkeren in de samenleving en beleggers werden slapende rijk door ballonvorming op effectenbeurzen en vastgoedmarkten. Centrale banken moesten de inflatie beteugelen die ze zelf hadden geschapen (monetaire financiering, opkopen van schulden) door de rente te verhogen en de gigantische schulden op hun balansen te verkorten (monetair verkrappen). Het resultaat daarvan is dat vooral kleinere bedrijven de hogere rentelasten niet meer kunnen ophoesten, zodat we nu waarnemen dat faillissementen fors toenemen. Je zou dit de ‘creative destruction’ kunnen noemen zoals gemunt door econoom Joseph Schumpeter: de zwakke bomen in het bos moeten omvallen. Maar er is meer. De hoge rente zorgt ook voor excessieve financieringslasten van overheden via de herfinanciering. Staatsschulden en overheidsuitgaven lopen nog verder op naar nog nooit vertoonde omvang. Hoe lang kan dit nog goed gaan?

Dat is moeilijk te zeggen. Het hangt op “vertrouwen” van de markt dat de balanceer act van centrale banken slaagt. Het hangt op vertrouwen in de dollar, het pond, de yen, de euro. De centrale banken kunnen de rente niet verder verhogen op straffe van recessie en nog meer faillissementen. Ze kunnen de rente verlagen maar op straffe van inflatie die ze juist omlaag hadden gedrukt. Lukt het overheden het schulden niveau weer omlaag te brengen? Ja, maar enkel via hoge inflatie die de schulden wegvreet. De economische groei zal niet veel helpen, rond 1,5% en China komt (nog?) niet op stoom. Overheden kunnen het uitgavenniveau moeilijk omlaag brengen gelet op steigerende zorguitgaven (vergrijzing) en allerlei hobby’s van linkse partijen. Om hogere inflatie te bewerkstelligen zal de rente dus weer moeten dalen. Mijn conclusie is dat de rente dus minder lang hoog blijven als de markt veronderstelt. Wat dan wel lang hoog blijft is de inflatie en in mijn optiek zal de trend daarvan weer opwaarts gericht kunnen zijn. Als tenminste politici en centrale banken doorzien dat er eindelijk eens een einde dient te komen van het almaar oplopen van de schulden. Helaas gaat inflatie vooral ten koste van de zwakkeren in de samenleving. Een andere mogelijkheid is dat het vertrouwen algeheel wegvalt (door politieke omstandigheden bijvoorbeeld) en dan hebben we te maken met een krach van ongekende omvang. De hemel verhoede.

Terzijde: het is opvallend dat economie geen enkele rol speelt tijdens onze verkiezingen. Het doen en laten van de ECB bepaalt in grote mate de economische mogelijkheden van onze samenleving, wie wat krijgt en wie wat kan. De ‘man in de straat’ doorziet dat niet. Maar ook politici lijkt het nul te interesseren. Zelfs verkiezingsprogramma’s worden niet doorgerekend. Laissez faire, laat de overheid het maar financieren lijkt de gedachte. De overheidsuitgaven in het tijdperk van de vermeend liberaal Mark Rutte zijn verdubbeld. Anything goes! Overheden en centrale banken hebben de samenleving in de greep in een vorm van socialisme.

Frits Bosch is econoom en socioloog. Hij is tevens auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”. Zijn meest recente boek is Kakfaistan.