-Column Dr. Gert Jan Mulder- Halveer het ambtenarenapparaat – en bouw een wendbare overheid voor de 21ste eeuw

Maar het moet. En het kan.

Het ambtenarenapparaat in Nederland is log, traag en duur. Het groeit als een zelfvoedend organisme, gevoed door almaar complexere regelgeving, doorgeschoten controlezucht en de verslaving aan “beleid maken” zonder ooit iets af te bouwen. Ambtenaren bedenken regels voor burgers, die regels oproepen tot nieuwe uitzonderingen, die weer nieuwe ambtenaren vragen om ze te beheren.

We moeten daar radicaal mee breken. En dat betekent: 50% minder ambtenaren binnen 5 jaar. Geen cosmetische ingreep. Geen papieren bezuiniging. Maar een fundamentele herontwerping van wat overheid is, doet, en laat.

Hoe dan? Door alles wat geen kerntaak is, uit te besteden of af te schaffen. Door het aantal bestuurslagen drastisch te verminderen. Door het rigoureus versimpelen van regels. Door naturalisatie van uitstroom: wie met pensioen gaat, wordt niet vervangen. En vooral: door de volledige digitalisering van overheidsdiensten, naar Ests model. Wat daar kan, kan hier beter.

In Estland kan 98% van de bevolking alles regelen met de overheid zonder ooit een kantoor binnen te stappen. In Nederland staan we nog in de rij bij het gemeentehuis omdat iemand vergeten is een vinkje te zetten in een verouderd systeem. Dat is geen tekort aan mensen – dat is een teveel aan bureaucratie.

Een halvering van het ambtenarenapparaat is geen aanval op de hardwerkende mensen binnen het systeem. Het is een pleidooi vóór een overheid die werkt. Een overheid die wendbaar, dienstbaar en doelgericht is. Een overheid die burgers niet wantrouwt, maar ondersteunt. En dat kan met de helft van de mensen, als je bereid bent keuzes te maken.

We moeten af van de reflex dat elke maatschappelijke uitdaging vraagt om een beleidsnotitie, een coördinatieteam en een subsidieprogramma. Het antwoord op complexiteit is niet méér overheid – het is een slimmere overheid. Een kleinere overheid. Een overheid met lef.

Dus laten we het gewoon doen. Niet praten, niet onderzoeken, maar uitvoeren. Zet de norm: elk ministerie moet 10% van zijn personeel per jaar inkrimpen, vijf jaar lang. Ontwerp eenvoudige wetten. Digitaliseer alles wat digitaal kan. Schaf dubbele taken af. En laat zien dat Nederland wél in staat is tot visionair bestuur.

Want dit land verdient geen bureaucratie die zichzelf in stand houdt. Dit land verdient een overheid die ruimte geeft aan mensen om te leven, te ondernemen, en te vertrouwen. En dat begint met durven snijden in je eigen vlees.

Wie durft?