Wij zijn allen Belgen

Toen de Belg Herman Van Rompuy twee jaar geleden als 'president van Europa' aantrad, had ik eigenlijk liever Tony Blair of Joschka Fischer gehad. Het ging immers om een persoonlijkheid die de EU naar buiten toe moest vertegenwoordigen en die ook bij de eigen Europese burgers bekendheid genoot. Blair en Fischer voldeden daaraan, waarbij je nog kunt zeggen dat Europa over de eigen schaduw was heengesprongen als een controversiële Brit tot Europees gezicht was gekozen, of een rebel als Fischer die zich als '68'er' het pacificerende 'Kohl-denken' heeft eigen gemaakt. Maar in Europa moet je roeien met de riemen die je hebt, en wij Nederlanders genieten nu in elk geval het voorrecht van een 'president' voor wie onze taal zijn moedertaal is. Dat voordeel hebben een half miljard andere Europeanen niet. Daarbij is Van Rompuy uiterlijk misschien wel grijs, maar met zijn 64 jaar brengt hij ook een schat aan wijsheid en ervaring met zich mee die prettig afsteekt tegenover het anti-intellectualisme dat in Nederland de toon zet. In het programma Buitenhof toonde hij zich een meester op het gebied van zelfspot en understatement, en verklaarde hij dat de eurozone nog steeds sexy is. Inderdaad een man van soundbites die de eigentijdse media begrijpt.

Van Rompuy staat met zijn professorale uitstraling ook voor een trend. In een door crises beheerst Europa nemen de technocraten het over van de populisten en de fratsenmakers, wat we hebben gezien in Griekenland en Italië, waar de clown Silvio Berlusconi na achttien jaar zeepbellenpolitiek ineens is doorgeprikt en heeft plaatsgemaakt voor de rustige ernst van Mario Monti. Misschien is het een cliché dat Angela Merkel en Nicolas Sarkozy bij gebrek aan onderlinge overeenstemming toch weer bij een Belg uitkwamen, maar een muis is Van Rompuy bepaald niet en het tekent zijn samenbindende kwaliteit dat zijn herverkiezing voor zevenentwintig regeringsleiders (onder wie de Britse premier David Cameron) een hamerstuk was. Wie daar geringschattend over doet, zoals de Engelstalige pers, begrijpt Europa niet.

De Europese Idee was ooit een product van de verbeelding, maar sinds die met de euro steeds meer handen en voeten heeft gekregen is het misschien maar beter dat de gezichten die namens 'Europa' optreden weinig tot de verbeelding spreken. Steeds duidelijker wordt ook dat Europa een soort België in het groot is, of België een soort Europa in het klein. In die zin zijn wij allen Belgen, waarbij Van Rompuy in Buitenhof de Nederlanders op subtiele wijze de les las door juist niet zijn vinger te willen verheffen. Wel zei hij (héél Nederlands) dat alle EU-leden zich aan de afspraken hebben te houden, dus Nederland ook. En de bezuinigingen waar Nederland voor staat, zijn klein en heel doenlijk vergeleken met de opgaven waarvoor de Zuid-Europese landen staan. Heel slim wees Van Rompuy erop dat België bij zijn aantreden als minister van Financiën in 1993 ooit een staatsschuld had van 135 procent van het BNP waar andere landen een veel lagere schuld hadden, en dat die schuld naar beneden is gebracht. Hij had daar nog bij kunnen zeggen dat België nog steeds bestaat, in weerwil van alle voorspellingen die al jarenlang het uiteenvallen voorspellen. Dat is niet met België gebeurd, niet met Italië, en ook niet met de eurozone. Dat is ook een troost voor het Verenigd Koninkrijk, dat buiten de eurozone staat en waar de Schotten erover denken hun sinds 1707 bestaande unie met de Engelsen op te geven. Daarover wordt wel nagedacht, maar dat wil niet zeggen dat het ook gebeurt.

Het optreden van Herman Van Rompuy op de Nederlandse televisie was overtuigend, wat misschien ook kwam doordat hij een Vlaamse conservatief is, en geen progressief. De Vlaamse progressieve intelligentsia, van Guy Verhofstadt tot Tom Lanoye, is steeds meer op de Nederlandse van twintig jaar geleden gaan lijken, met dat drammerige en dat betweterige. Van Rompuy is daar wars van. Hij weet waar de tenen gevoelig zijn en gaat daar niet op staan, waar 'progressieven' daar juist een handje van hebben, in het politiek correcte Vlaanderen met zijn cordon sanitaire tegenwoordig nog meer dan in Nederland. Van Rompuy snapt dat je nationale taboes alleen kunt doorbreken door het daar niet over te hebben en elk land zelf te laten ontdekken waar de eigen tekorten liggen. Mark Rutte heeft een tekort van 4,5 procent. Dat tekort moet terug naar nul, vindt Rutte, en vindt ook Van Rompuy, en wie op de Dagelijkse Standaard vindt dat eigenlijk niet? Nou dan!

Wij zijn dus allen Belgen, of we dat nu willen of niet. Zie daar de condition européenne. Dat de Belgen misschien nooit hebben bestaan, doet daar niks aan af.