Wie schept er nu europaniek?

Wat kost dat nu, dat redden van de euro? Esther stelde gisteren op DDS de vraag, en het simpele antwoord lijkt mij: altijd minder dan wanneer de euro uit elkaar klapt. Zo simpel blijkt het echter niet te liggen, want volgens het onafhankelijke onderzoeksinstituut IFO in München, waarachter de econoom Hans-Werner Sinn zich verbergt die steeds weer met nieuwe onheilsboodschappen komt, wordt het redden van de euro voor Duitsland steeds duurder. Dat betreft vooral de kosten van het Europese reddingsfonds EFSF en het opkopen van Zuid-Europees schuldpapier door de Europese Centrale Bank, die steeds verder oplopen. Volgens een bericht in de Financial Times Deutschland was het risico voor Duitsland in april in het ergste geval nog minder dan € 400,- miljard, en dat zou nu al im Extremfall op € 465,- miljard neerkomen. En dan was het risico van een failliet van Italië nog niet eens meegerekend. (De kosten voor Nederland worden op € 100,- miljard becijferd, een lekker rond getal.)

Het klinkt allemaal zeer alarmerend, vooral die snelle stijging. De impliciete boodschap is ook duidelijk: Duitsland, stop hiermee, nu het nog kan. Toch bedient deze meneer Sinn zich van redeneringen die minstens zoveel gaten vertonen als hij de redders van de euro verwijt. Allereerst doen de redders van de euro juist manmoedige pogingen om de euro te redden, om te voorkomen dat het worst case scenario - het uiteenvallen van de eurozone en de dan onvermijdelijke faillisementen van vele Zuid-Europese lidstaten - zich voordoet. Als het IFO een failliet van Italië zou meerekenen, zouden de kosten voor Duitsland en de overige eurolanden niet alleen nog veel hoger zijn, omdat de euro dan vanwege een zinkend Frankrijk niet meer te redden is, maar wordt het begrip 'im Extremfall' ook nog veel extremer. Het laat een Babylonische spraakverwarring zien die het steeds moeilijker maakt te begrijpen waarom het gaat. Economen van het type Sinn bekijken de situatie steeds door de bril van de Duitse belastingbetaler en schetsen vervolgens een worst case scenario. Maar het echte worst case scenario - het uiteenvallen van de eurozone en alle mogelijke negatieve consequenties die dat kan hebben - schetsen ze weer niet. Toch is dat het scenario waar de Europese beleidsmakers mee te maken hebben. Je kunt hen niet kwalijk nemen dat ze alles op alles stellen om de euro te redden, alleen bestaat er tussen de afzonderlijke landen nog steeds geen overeenstemming over hoe de euro het beste van de ondergang gered kan worden en wie daarvoor de rekening moet betalen. Eigenlijk door allemaal, maar de probleemlanden die nu al met de rug tegen de muur staan nog het meest. Vanwege die onenigheid moet er tijd gewonnen worden, tijd die de risico's en de kosten voor als het misgaat doet oplopen, maar die ook de druk op de probleemlanden om werkelijk met hervormingen te komen opvoert.

Dat tijd kopen is dus gegeven de omstandigheden rationeel, althans het beste dat er momenteel inzit. En als de Europese beleidsmakers er werkelijk in slagen om de euro te redden, wat toch de inzet is, dan doen die astronomische kosten van een Extremfall zich helemaal niet voor en bestaat zelfs de kans dat de Noord-Europese landen hun uitgeleende gelden met rente kunnen terugverdienen. Dat is een (op korte termijn te) rooskleurig scenario, toegegeven, maar er is op zich geen reden te denken waarom zelfs een land als Griekenland - waar aantoonbaar veel fout zit - na hervormingen en het op poten zetten van een deugdelijk belastingsysteem op den duur weer een renderende economie zou kunnen krijgen. De tranche van € 8 miljard waar het nu om gaat betreft een eerdere toezegging die nog moet worden uitgekeerd. Het zou toch eerlijk zijn dat erbij te zeggen, want het door Sinn geschetste scenario is slechts één van de (zwarte) scenario's die werkelijkheid kan worden en minstens zo'n slag in de lucht als al die andere. Daarbij komt dat de Europese beleidsmakers moeten opereren binnen de beperkingen van de bestaande Europese verdragen en besluitvormingsstructuren. Dat is de realiteit, en daarin is noch het uit de euro zetten van Griekenland voorzien, noch het uitstappen van landen als Duitsland en Nederland, dat alleen na complexe onderhandelingen kan. Ook dat laatste kost tijd en dus geld, en zou bovendien een directe tijdbom leggen onder het voortbestaan van de euro waarin al zoveel is geïnvesteerd. Eerst moet het directe lek gedicht worden, daarna kunnen we zien hoe het met de eurozone verder moet.

Doe dus niet alsof degenen die de euro proberen te redden de enigen zijn die rampenscenario's schetsen (in geval de euro op de klippen loopt). Economen als Hans-Werner Sinn doen dat ook, en suggereren bovendien dat de reddingsplannen toch niet zullen werken. Dat is pas echt fatalistisch. Het is bovendien een eenzijdig Duitse en in de veel grotere Europese context valse voorstelling van zaken.