Eyes wide shut (2)

Vandaag vooral aandacht voor de voorstellen van eurocommissaris Barnier, eergisteren, over de Brusselse hervormingsplannen van de financiële sector. Eurocommissaris Barnier, tevens kandidaat opvolger -namens de christen-democraten- van Commissievoorzitter Barroso in oktober, lanceerde eergisteren zijn voorstellen voor een grootscheepse hervorming van het Europese financiële stelsel. De voorstellen van Barnier zijn weer typisch 'vleesch noch visch', zoals het altijd gaat in Brussel. Deze Europese Unie is werkelijk ten dode opgeschreven. De Europese Raad bepaalt het beleid en de belangen tegenstellingen tussen lidstaten zijn groot. Hoe kan je, bij een dergelijke politieke werkelijkheid, ooit praten over een federale unie? Waar hebben die eurocraten het in vredesnaam over? Kansloos natuurlijk.

Kijk, de oorspronkelijke voorstellen voor hervorming van de financiële sector -de plannen van commissie Liikanen- die gingen nog ergens over. Daarin werd gepleit voor een strikte scheiding van zakelijke bancaire activiteiten van op de consument gerichte activiteiten (betalingsverkeer en spaardeposito's). Maar waar komt Barnier mee aanzetten? Een slap aftreksel daarvan. Typische Brusselse compromissen onder druk van een uiterst machtige bankenlobby. Niet de regeringsleiders van lidstaten bepalen het beleid, maar bankiers. Wie de geldstromen beheerst, bepaalt de politieke realiteit. Vraag maar eens aan Goldman Sachs, die de baas is in Griekenland, Ierland, Cyprus, Spanje, Portugal en zodadelijk ook in Italië, Frankrijk en God mag weten waar nog.

Natuurlijk moeten de zakenbanken gesplitst worden van het gewone betalingsverkeer, de deposito's van gewone spaarders en de 'normale' kredietverlening aan het midden- en kleinbedrijf. Natuurlijk moet de belastingbetaler gevrijwaard worden van de risico's die 'fee' beluste traders willen nemen met andermans geld -zeker als ze weten dat bij falen ze gered worden door..., diezelfde belastingbetaler! Deze perversiteit in de financiële wereld moet weggenomen worden. Laat de zakenbanken waar die speculanten voor werken, een beter woord heb ik er niet voor, zelf maar op de blaren zitten als het mis gaat. Maar nee, niets van dat alles. Alles blijft gewoon bij het oude: de bonuscultuur werd niet echt aangepakt (al trommelt het Europees parlement zich -ten onrechte- op de borst dat aan banden gelegd te hebben), speculatie met complexe financiële producten wordt niet verboden, mega-fusies tussen too big to fail banken gaan gewoon door en nu gaat de splitsing tussen zaken- en retailbanken ook niet door. Het is duidelijk wie er de baas is in de wereld.

Volgens Barnier ligt dat aan de lidstaten. Naar verluidt zouden met name Frankrijk en Duitsland dwars hebben gelegen. Maar is dat werkelijk zo? Zijn het niet de Franse en Duitse banken die dwarsliggen? Bepalen BNP Paribas, Crédit Agricole en de Deutsche Bank, om maar een paar namen te noemen, niet wat er gebeurt? Mais bien sûr, monsieur Barnier! Maar in plaats dat Barnier zijn verantwoordelijkheid neemt als eurocommissaris en luidkeels de waarheid verkondigt, verschuilt hij zich achter kletspraatjes en rookgordijnen. Het toont het failliet van bestuurlijk 'Europa', dat wil zeggen de Europese Unie.

In het nu gedane voorstel blijft de beslissing om banken op te splitsen in consumenten- en zakenbanken voornamelijk een zaak van de nationale toezichthouders. Met andere woorden: dat gebeurt dus niet. Daarnaast is handelen voor eigen rekening (‘proprietary trading’) alleen verboden voor de 30 grootste banken en worden er wat vage voorstellen gedaan om spaargeld voortaan niet meer aan te wenden voor ‘risicovolle activiteiten’. Naast omvang van het balanstotaal als factor of banken nog mogen handelen voor eigen rekening, is straks ook het activiteitenprofiel van de bank van belang. Zo mogen ING (nr. 11 qua balansgrootte, peil 2011) en Rabobank (nr. 13 in dat lijstje) in Europa straks niet meer voor eigen rekening handelen, maar ABNAMRO wel (komt niet in de top 30 voor). Ook als we uitgaan van de omvang van de bank-activa plus 'marketcap' (beurswaarde) staat ING op plek 14; RABO op 20 en komt ABNAMRO wederom niet bij de grootste 30 voor.

En vanzelfsprekend had onze nationale bankenlobby haar oordeel alweer snel klaar. Volgens hen zouden de nieuwe regels voor nóg minder kredietverlening zorgen. Sure, alsof regelgeving alléén bepalend is voor kredietverlening. Daarvoor zijn toch echt economische determinanten doorslaggevend. Maar ja, het geld is op, Basel III komt eraan en de banken moeten hun eigen vermogen versterken (laat ik nu altijd geleerd hebben dat dit uit winstinhouding dient te geschieden). Maar die kapitaaleisen, relevant in het kader van de komende quality asset review en de daarop volgende stresstesten van de EBA (European Banking Authority) worden verder versoepeld. Ging Basel III nog uit van een verhoging van de Eigen Vermogen ratio van 2 naar 4,5% plus een additionele verhoging van de wettelijke reserve van 0 naar 2,5% (in totaal dus 7%), in het jongste voorstel, vandaag bekend gemaakt door de EBA, worden die eisen verlaagd naar 5,5%, een daling van maar liefst 21%! En dan houden we nog niet eens rekening met de zogenaamde 'countercyclical buffer', waarvan Basel III zei, dat die van 0 naar 2,5% moest worden verhoogd. Hoezo wordt de financiële sector aangepakt?

En de ECB zou hierop moeten toezien? Hoe zit het dan met de onafhankelijkheid van de ECB, die zich meer en meer ontpopt als de Bank voor Latijns Europa? Hoe zit het met haar oorspronkelijke mandaat, dat meer dan eens is overtreden? Werd de ECB niet geacht slechts de inflatie in de Euopese Unie onder controle te houden?

En ook de meeste Nederlandse economie professoren zien vooral een probleem in dat toezicht, niet verwonderlijk. Want inderdaad, alsof toezicht helpt. De affaires rond Icesave, DSB, ING, ABNAMRO en SNS lieten zien dat toezicht weinig voorstelt. Maar de lidstaten zelf dan? Hoe zit het daarmee? Totaal verdeeld. Duitsland, met haar omvangrijke Spar- en Genossenschafts banken heeft een eigen, specifieke regelgeving en wil dit niet loslaten; Groot-Brittannië wil niet dat haar omvangrijke en naar Angelsaksisch recht gemodelleerde financiële sector aan Europese banden wordt gelegd. De Fransen zien de nieuwe regels ook niet zitten, want hun bankensector is failliet, hetgeen zichtbaar wordt als de regels worden aangescherpt. Kortom, met de Europese verkiezingen in mei in het vooruitzicht ligt het niet voor de hand dat deze voorstellen nog dit jaar behandeld zullen worden. Niet alleen a waste of time van de commissie Liikanen, maar vooral een act voor de bühne van Brussel: er verandert nauwelijks iets.

En daarom geldt voor de bureaucraten in Brussel en Den Haag in dit belangrijke dossier: 'eyes wide shut'.