Wat is de koning eigenlijk?
'Gedraag je en trek een pak aan'.
De koning eet, ademt, loopt - en als Nederland het goed doet op de Olympische Spelen, juicht en host hij ook. In die uitingen van blijdschap legt de koning geregeld een grote ijver aan de dag. We kunnen van de koning zeggen wat we willen, maar hij is sterk betrokken op mensen die hij steunt, of het nu militairen zijn die terugkeren naar Nederland, of sporters die presteren op de Olympische Spelen. Maar dat valt niet altijd in goede aarde. Naar aanleiding van het optreden van Zijne Koninklijke Hoogheid, kwam er een briefje binnen op de redactie van de Volkskrant. Kerncitaat:
In godsnaam, je bent koning, je bent minister-president, trek een pak aan, en gedraag je! Dit is wat de wereld ziet van Nederland.
Wat een verfrissende mening. Want hoewel nogal wat mensen de mond vol hebben van fatsoen, zijn dat vaak dezelfde mensen die oproepen normaal te doen. Helaas sluiten fatsoen en normaal gedrag elkaar niet zelden uit. Dat betekent dat het veiliger is om fatsoenlijk gedrag te zien als iets wat de normaliteit van onze sociale omgangsvormen overstijgt. En dat is precies wat we van de koning verwachten; hij is namelijk anders dan wij.
Natuurlijk, mensen zullen tegenwerpen dat de koning niet moet denken dat hij beter is dan de kleinburger. Maar dat is niet waar dit over gaat; dit is geen kwestie van moraliteit of intellect. Het gaat om de betekenis en culturele functie van de koning, meer specifiek zijn lichaam. Hetzelfde lichaam dat juicht en host in zijn fysieke manifestatie, is ook een spirituele entiteit die het koningschap als zodanig symboliseert. Althans, dat is (iets te) grofweg wat Ernst Kantorowicz zei over het lichaam van de koning in de Middeleeuwen, zoals beschreven in zijn 'The Kings two bodies' (1957), dat u vindt onder het bijzondere lemma 'politieke theologie'.
Hoe dan ook, de kern hiervan in relatie tot onze koning, is dat hij wezenlijk dualistisch is. Hij is zowel fysiek als transcendent koning en beide wezens manifesteren zich op verschillende wijzen. Er kan een spanning ontstaan tussen de twee lichamen van de koning. En dat gebeurt zowel wanneer hij iets te uitbundig host, als wanneer hij te vormelijk en afstandelijk is - een probleem dat we van zijn moeder kennen. Wat dat betreft is het fijn voor de koning dat de mensen zich om zijn gedrag en kleding bekommeren, want er ligt een aanwijzing voor de erkenning van zijn dubbele wezen, en daarmee zijn koningschap, in vervat.
