The Art of the Brick

Creatief met LEGO.

Ik was vroeger een echt LEGO-kind. De kleurrijke plastic steentjes wonnen het bij mij van het meer op meisjes gerichte speelgoed als Barbiepoppen en My Little Pony’s. Tuurlijk, ik had wel Barbies, maar behalve ze aan- en uitkleden kon je er zo weinig mee. Tenminste, dat was mijn ervaring. De enige twee ‘echte’ Barbies die ik had (de rest van de verzameling bestond uit goedkopere varianten) waren bovendien zo mooi dat ik het eigenlijk zonde vond om ze te onderwerpen aan de soms nogal ruige, onorthodoxe manier waarop mijn zusje en ik met de poppen speelden. Onze Barbies gingen niet winkelen of naar het strand, nee; ze raakten dikwijls verzeild in avonturen waarin lichamelijk letsel niet ongebruikelijk was. De ledematen vlogen soms letterlijk door de kamer. Geen probleem voor de nep-Barbies, die offerden we graag op, maar no way dat we de mooie exemplaren in gevaar gingen brengen. Die zaten dus vaak een beetje werkeloos toe te kijken. Een goed voorbeeld van speelgoed dat er prachtig uitziet maar waar je verder eigenlijk niks bijzonders mee doet.

Dat gold ook voor het beeldige glow-in-the-dark hemelbed dat mijn Barbie tot haar beschikking had. Het stond daar heel mooi te wezen –en ja, het gaf licht in het donker- maar behalve Barbie erin te ruste leggen waren de mogelijkheden nogal beperkt. Nee, dan LEGO! Dat was andere koek. We hebben het nu over de jaren ’80 van de vorige eeuw, dus er waren nog niet zoveel verschillende varianten als vandaag de dag, maar als ik het me goed herinner bestond mijn verzameling vooral uit setjes uit de LEGO City-lijn. Als meisje ging mijn voorkeur voornamelijk uit naar leuke huisjes, die ik in eerste instantie opbouwde volgens de instructies op de doos, maar die na verloop van tijd toch werden gesloopt om plaats te maken voor zelf verzonnen projecten. Inspiratie kon overal vandaan komen; zo was ik tijdens een vakantie dusdanig onder de indruk van het hotel waar we verbleven dat ik bij thuiskomst direct aan de slag ging om een LEGO-versie te creëren. Samen met de LEGO-setjes van mijn broertje (hij hield natuurlijk weer van die typische jongensdingen, zoals een politiebureau, een brandweerkazerne en een treinstation) ontstond zo een gezellig, bedrijvig LEGO-dorpje.

Het leuke aan LEGO was –en is- dat je van die blokjes in principe alles kunt maken wat je maar wilt. Nu hielden wij het vroeger thuis nog gewoon bij bouwwerken die een plek in het dorp kregen, maar de Amerikaanse kunstenaar Nathan Sawaya (10 juli, 1973) is een stapje verder gegaan. Op zijn vijfde raakte hij besmet met het LEGO-virus en creëerde hij een stad die ons pittoreske dorpje naar alle waarschijnlijkheid naar de kroon had gestoken, maar op tienjarige leeftijd ontdekte hij pas écht welke mogelijkheden LEGO hem bood: omdat hij heel graag een hond wilde en zijn ouders dat resoluut weigerden, besloot hij om er dan maar eentje te bouwen van LEGO-blokjes. Of dit plastic beestje hem evenveel plezier heeft bezorgd als een levend exemplaar durf ik te betwijfelen, maar waar het om gaat is dat de kleine Nathan op dat moment beseft dat er geen grenzen zijn als het op LEGO aankomt. De mogelijkheden zijn eindeloos!

De volwassen Nathan studeert af aan de NYU School of Law en wordt bedrijfsjurist, maar de hele dag op kantoor zitten maakt hem niet gelukkig. In zijn hart is hij een kunstenaar en die zoekt naar een manier om zich te uiten. Door terug te grijpen naar de geliefde steentjes uit zijn jeugd veroorzaakt Sawaya vervolgens een heuse artistieke revolutie; het is voor het eerst dat iemand LEGO gebruikt om zich als kunstenaar te manifesteren. Aanvankelijk werkt hij veel in opdracht, maar gaandeweg maakt hij ook steeds meer persoonlijke kunstwerken die veel voor hem betekenen. Het zijn voornamelijk deze objecten die te bewonderen zijn in de reizende tentoonstelling The Art of the Brick, die al te zien was in o.a. New York, Los Angeles, Melbourne, Shanghai en Signapore, en die nu een tijdelijk onderkomen heeft gevonden in de Amsterdam EXPO.

De 75 tentoongestelde creaties van Sawaya, opgebouwd uit meer dan één miljoen LEGO-blokjes, kunnen eigenlijk in twee groepen worden onderverdeeld. Ten eerste zijn daar de interpretaties –kopieën, zo u wilt- van bekende kunstwerken, zowel sculpturen als schilderijen; altijd al willen weten hoe de beroemde Venus van Milo eruitziet als kunstwerk van LEGO? Of de Mona Lisa? Nu heeft u eindelijk de kans. Het leuke is dat je ook echt met je neus bovenop de objecten kunt gaan staan. Aanraken mag begrijpelijkerwijs niet, maar verder kun je de kunstwerken tot in detail bestuderen. Elk LEGO-blokje is zichtbaar. Er is informatie aanwezig die per object aangeeft hoeveel steentjes erin zijn verwerkt, wat het verhaal achter het originele kunstwerk is en welke problemen Sawaya moest overwinnen om zijn versie te creëren. Dit gedeelte van de expositie was favoriet bij mij; ik vond het geweldig om al die iconische kunstobjecten te herkennen en stond versteld van de creativiteit en vakkundigheid waarmee Sawaya de meeste van hen in elkaar heeft geknutseld. Hoogtepunt vond ik misschien wel de replica van het Noordelijk Rozetvenster van de Kathedraal van Chartres; een glas-in-loodraam van (doorschijnende) LEGO-blokjes dat haast niet onderdoet voor het origineel.

Het andere gedeelte van de expositie bestaat uit volledig nieuwe creaties die aan de fantasie van de kunstenaar zijn ontsproten. We zien voornamelijk menselijke figuren, in alle soorten en maten. Het bekendst is waarschijnlijk Yellow, de gele meneer die met beide handen zijn borstkas opent, waaruit een stortvloed aan LEGO-steentjes tevoorschijn komt. Andere opvallende werken zijn Swimmer en Skulls, maar een kussend koppeltje en een schattig ijsbeertje konden mij ook bekoren. Omdat het hier om nieuwe kunstwerken gaat en de bezoeker sowieso even moet wennen aan het object, vond ik het ‘LEGO-effect’ in dit gedeelte ietsjes minder dan bij de bekende werken, maar desalniettemin nog steeds zeer de moeite waard. De creaties zijn opmerkelijk en verrassend, soms ontroerend, soms zelfs een beetje creepy, maar altijd van een grote klasse.

Kortom, een tentoonstelling zoals u die zelden tegenkomt en zeker niet te missen. Neem ook gerust de kinderen mee; die liepen er in grote getale rond en leken zich opperbest te vermaken. Aan het eind treft u een Play Zone aan, waar zij zelf aan de slag kunnen met de plastic bouwsteentjes. Natuurlijk kunt u ook zelf de handen uit de mouwen steken, maar vergeet niet om ook een klein uurtje te reserveren om in de filmzaal een documentaire te bekijken over LEGO. Bijna alle aspecten van het speelgoed komen aan bod: van de oorsprong van het familiebedrijfje in Denemarken tot de ontwikkeling van een LEGO-computerspel en van de fabrieksprocessen tot de totstandkoming van een nieuwe LEGO-speelset, in dit geval een vernieuwd politiebureau (inclusief stereotiepe boef). Dat had zeker niet misstaan in het LEGO-dorpje uit mijn jeugd Naast een vrolijk huisje uiteraard.