Strategie - de weg naar 12 september - II

Gisteren heb ik al een begin gemaakt met het indelen van het electorale slagveld zoals dat er op 12 september vermoedelijk uit zal zien. In dit artikel vandaag ga ik verder invullen wat we mogen verwachten, en de dilemma's die de partijen Links en in het Midden moeten zien te beantwoorden.

In het eerste deel van dit artikel plaatste ik ongeveer 40 zetels in het politieke midden. Eigenlijk is de wederopstanding van het politieke midden vrij verrassend tot stand gekomen. Zij is te danken aan de gelegenheidscoalitie van de Kunduz-club. Het kabinet Rutte I leek de Nederlandse polititek voor langere tijd te zullen verdelen in Links en Rechts, waarbij de oppositiepartijen werden beschouwd als slechts gradueel al dan niet zeer links. De Kunduz-coalitie bracht het politieke midden terug als politiek fenomeen, maar of het de partijen die zich daar bevinden erg gelukkig maken zal moet worden betwijfeld.

Evenzeer moet worden betwijfeld of het CDA, de traditionele kampioen van dat politieke midden, weer in haar oude glorie zal herrijzen. Niet alleen is daarvoor de afgelopen jaren teveel gebeurd, maar het ontbreekt ook aan de gunstige omstandigheden die het politieke zondagskind Balkenende het premierschap brachten. Het CDA zal het moeilijk genoeg hebben haar huidige 21 zetels te verdedigen. Een kleine teruggang lijkt nog steeds het meest logisch. Niet alleen doordat  de partij weinig aantrekkingskracht heeft op Linkse kiezers, maar ook wordt er aan haar electorale positie geknabbeld door de Christenunie, terwijl door het daadwerkelijk christelijke deel van haar vroegere achterban ook wordt gekeken naar de SGP, die de afgelopen twee jaar veel krediet heeft gewonnen.

De liberalen in het Midden
Kiezers terughalen van de VVD kan gevoeglijk worden uitgesloten. Nu de VVD dankzij het Kunduz-akkoord iets is opgeschoven in de richting van het politieke midden, moet men bij het CDA zelfs vrezen ook aan deze partij kiezers kwijt te raken. De andere twee partijen die het Midden bevolken, GL en D66, zullen zich - zoals meestal - dienen te verdedigen tegen de aanzuigende werking van de PvdA. D66 heeft als extra handicap, dat zij door het sluiten van het Kunduz-akkoord de meer linksdenkende vleugel van de VVD weinig aanleiding geeft te kiezen voor D66.

Een tweede probleem voor D66 is, dat veel van de virtuele kiezers die zij in peilingen heeft, nooit daadwerkelijk op de partij stemmen. D66 is een vorm van blanco stemmen in peilingen. Naarmate de verkiezingsdatum nadert, besluiten veel van deze kiezers zuchtend dan toch maar weer op de PvdA te stemmen. Dat proces lijkt nog niet begonnen, maar ik beschouw het als een onvermijdelijkheid. Van de huidige 17 zetels in de peilingen zullen er uiteindelijk zeker 5 aan de PvdA toevallen. Slechts de strijd tusen SP en PvdA om het primaat op Links zal een verdere afkalving kunnen voorkomen. Zou daarentegen begin september de PvdA duidelijk in de problemen zijn, dan is zelfs mogelijk dat veel potentiële D66-kiezers toch de PvdA gaan steunen.

Links
Het gevecht tussen SP en PvdA zal deze verkiezingen publicitair vermoedelijk het meest spectaculair worden. Niet alleen staat de SP in de peilingen al twee jaar structureel boven de PvdA, maar ook heeft de partij de afgelopen twee jaar grote vorderingen gemaakt met de overname van traditionele PvdA-bolwerken als bijvoorbeeld de vakbeweging. Het uiteenvallen van de FNV is voor de PvdA een grote klap, niet in het minst doordat SP'ers een grote rol speelden, en vaak het voortouw namen in werknemersacties tegen het kabinetsbeleid. Op dit vlak heeft de PvdA de arbeidende klasse weinig meer te bieden. Het beeld van Job Cohen als lakei van Emile Roemer zal menig ex-postbode op het netvlies gebrand blijven.

De SP heeft ook een dilemma: moet zij vol in de aanval gaan op de PvdA, of haar strategie van langzaam leegeten van de PvdA voortzetten. Het staat voor mij wel vast, dat de dag dat de SP in de Kamer groter wordt dan de PvdA, deze laatste partij de kist voor haar begrafenis maar beter alvast kan bestellen. De tijd lijkt rijp, maar anderzijds ontglippen de SP de laatste weken alweer virtuele zetels.

Bovendien heeft de SP de PVV in de rug. De overloop van kiezers tussen deze twee partijen is in het kader van de links/rechts verdeling niet uit te leggen, en kan alleen verklaard worden tegen een achtergrond van nationalistische sentimenten, een kaart die deze partijen beide geregeld spelen..As de SP vol inzet op een duel met de PvdA, kan zij zich niet tegelijkertijd zwaar afzetten tegen de EU, het verwachte hoofdthema van deze verkiezingen.

De manoeuvres rond het Kunduz-akkoord suggereren echter, dat de SP wat betreft de EU kiest voor een gematigd kritische houding, wat wijst op een aanstaande clash met de PvdA, vooral op sociale thema's. Wat dat betreft had PvdA-leider Samsom bepaald geen pech, dat GL-leidster Sap om tactische redenen - ingegeven door haar eigen precaire situatie als partijleidster - besloot de PvdA buiten spel te zetten bij het sluten van het Kunduz-akkoord. Alle zetten die Samsom nadien gedaan heeft op het politieke schaakbord geven aan, dat ook hij zich voorbereidt op een gevecht op leven en dood met de SP. En dat wordt het ook, want niet alleen kan de positie van de PvdA niet verdragen dat de SP groter zou worden, het zou ook het einde van zijn politieke leven betekenen. Een dergelijke nederlaag zal de PvdA van haar leider eenvoudig niet accepteren. Jan Marijnissen begon de Linkse broederstrijd zondag al met de inleidende beschietingen op GL.

GL en 50Plus
In de Linkse vijver vissen bovendien nog GL en het bejaardenvehikel van Jan Nagel. Beide zullen vermoedelijk vermorzeld worden in het gevecht tussen PvdA en SP. 50Plus heeft tot nog toe weinig echt enthousiasme losgemaakt, al noteert zij in de peiligen consequent 1 zetel, wat ook lijkt op een manier om een Linkse blanco-stem uit te brengen. Dat is in ieder geval niet genoeg om ook daadwerkelijk de Kamer te halen.

GL heeft door naar het midden te trekken vermoedelijk electorale zelfmoord gepleegd. Veel kiezers die de laatste jaren gingen, werden aangetrokken door het charisma van iemand als Femke Halsema. Noch Jolande Sap, noch Tofik Dibi zullen in staat blijken haar laatste verkiezingsresultaat te benaderen, waarbij het politiek noodzakelijke verdedigen van de stap tot het Kunduz-akkoord de nagel zal zijn in de politieke kist van Sap (de vermoedelijke lijsttrekster). De peilingen zetten GL nu op 4 zetels, en meer dan 5 lijkt heel onwaarschijnlijk.

-----

Eerste deel: http://www.dagelijksestandaard.nl/2012/05/strategie-de-weg-naar-12-september-i

-----