SAUDI-ARABIË: EEN MACHTIG OLIEDOM, MAAR HOE LANG NOG?

In de Saudische havenstad Jeddah aan de Rode Zee wordt momenteel volop gebouwd aan de Kingdom Tower, die met voorsprong het hoogste gebouw ter wereld zal worden. Het bouwwerk is een statussymbool van een megalomane en machtige monarchie. Bouwer is de Saudi Binladen Group. Met het project wordt Saudi-Arabië voorloper in de race tussen de olierijke Golfstaten voor wat betreft de opvallendste architectuur. Prestigieuze bouwprojecten worden door de sjeiks, emirs en regimes gezien als statussymbool voor economisch succes en culturele verfijndheid¹.

Op die culturele verfijndheid valt overigens veel af te dingen. De criteria aangaande wetenschap, kunst, militaire macht en innoverende economische macht zijn hier niet van toepassing. Wetenschap is beperkt tot het lezen van de Koran en Koran-commentaren, op een niet-academische wijze. Innoverende economie? Alles is afkomstig uit het Westen. Militaire macht? Dat heet daar de Verenigde Staten van Amerika².

Saudi-Arabië heeft uitstekende relaties met de Verenigde Staten (het koninkrijk is na Israël de belangrijkste Amerikaanse bondgenoot in het Midden-Oosten), alhoewel de diplomatieke verhoudingen de afgelopen decennia bekoeld zijn. Beide (groot)machten zijn het oneens over Midden-Oostenkwesties, met name ten aanzien van Syrië, Egypte en Iran.

Het land van de heilige steden Mekka en Medina ziet zichzelf nog altijd als “leading” in de Arabische wereld, alhoewel het kleine Golfemiraat Qatar deze rol langzaam over lijkt te nemen. Het door twisten verzwakte Egypte, traditioneel een hoofdrolspeler in het Midden-Oosten, heeft daarbij voor een machtsvacuüm gezorgd.

Saudi-Arabië, een etnisch en geografisch zeer divers gebied, is het enige land in de Arabische wereld waar nog nooit parlementaire verkiezingen hebben plaatsgevonden. De monarchie wordt bestuurd door de machtige en uitermate opulente Dynastie van Saud (Huis van Saud), die het gesloten en uitgestrekte land op zeer dictatoriale wijze als een privé-eigendom bestuurt.

Vorig najaar weigerde het land één van de tien toegewezen zetels in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties te bezetten. “De Veiligheidsraad is niet in staat om oorlogen te beëindigen en conflicten op te lossen”, aldus Saudi-Arabië. Het is nooit eerder voorgekomen dat een land een toegewezen zetel in de Veiligheidsraad weigerde. Saudi-Arabië weigerde eerder om de 'Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens' te tekenen, omdat die strijdig zou zijn met de islamitische wetgeving, de sharia².

In 1932 vond de unificatie van het Koninkrijk Saudi-Arabië als natiestaat  plaats. In de dertiger jaren van de vorige eeuw werden enorme olievoorraden ontdekt. In 1945 sloten de Amerikanen een verdrag met de Saudi’s, waarbij Amerikaanse oliemaatschappijen deze olievoorraden exclusief uit de woestijn konden onttrekken³. Het land is in deze vorm bedacht door Groot-Brittannië. Ook de olie-industrie is een Anglo-Amerikaanse uitvinding².

Saudi-Arabië is dus een machtig land. Het land speelt een prominente rol in het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en is lid van de G20. De invloed van Saudi-Arabië is voelbaar tot in de Parijse voorsteden, de banlieus, waar jongeren van Noord-Afrikaanse origine worden geradicaliseerd conform de beginselen van de wahabistische islam.

Toch lijkt de machtspositie van het land gestaag af te brokkelen. Het golfstaatje Qatar is met Saudi-Arabië in een machtsstrijd verwikkeld. Beter opgeleide Saudi’s uiten steeds vaker openlijk kritiek op de machthebbers. Sociale ongelijkheid en uitzichtloosheid op de arbeidsmarkt vormen een groeiend probleem. Tijdens de onlusten in de Arabische wereld van 2011 bleef Saudi-Arabië niet gespaard. Saudische veiligheidsdiensten traden met harde hand op, maar de onrust sluimerde voort.

De Saudische bevolking groeit snel, maar de olie-inkomsten nemen vooralsnog niet toe. Bovenal komen er steeds meer alternatieven voor Saudische olie. Omdat Saudi-Arabië geen antwoord op deze eenzijdige olie-afhankelijkheid lijkt te hebben, zal de dominante positie van het koninkrijk uiteindelijk langzaam verzwakken.

Erik J. Prins is econoom, Midden-Oosten- en Amerika-kenner 

¹ Forums.marokko.nl

² Elsevier: Saudi-Arabië heeft het Westen al te veel schade toegebracht

³ Visionair.nl