Reputatie universiteit vertelt het halve verhaal

Kennelijk is het onweerstaanbaar voor Times Higher Education om hun veelgebruikte World University Rankings verder uit te melken. Ze doen dat op de meest ergerlijke manier denkbaar: middels de spin-off. Ik kan eerlijk gezegd geen spin-off bedenken waar ik blij van word. Het is bijna altijd commercieel geïnspireerde rommel die niet in de buurt komt van het origineel. De World Reputation Rankings bevestigen dat vooroordeel.

Zoals ik al vaker heb geschreven, denken veel leken over wetenschappers als halfgoden in witte jassen. Alles wat wetenschappers zeggen is bewezen en daarom waar. Dat alleen wiskundigen en logici bewijzen leveren en dat bewijs geenszins hetzelfde is als waarheid, negeert de leek het liefst. Daarom zijn we helaas maar al te vaak slachtoffer van de drogreden annex slogan dat een argument goed is 'omdat het wetenschappelijk bewezen is'. Hierin schuilt de assumptie dat wetenschappers doorgaans beter kunnen oordelen dan niet-wetenschappers. En weet u wat: ik geloof dat dat waar is. Maar ik denk ook dat relatieve superioriteit op geen enkele wijze garandeert dat hun oordelen juist zijn. De wetenschapper, kortom, mag dan beter getraind zijn dan de leek, maar hij is geen objectiviteitsmachine.

Dat brengt ons bij World Reputation Rankings, waar we ons bijzonder veel van aantrekken, want zowat alle internationale media nemen de uitkomsten over.

Ja, zeker, deze academici lijken de beste positie te hebben om te oordelen over de kwaliteit van 's werelds topinstituten. Maar zelfs als we deze mensen vragen objectieve criteria te hanteren, kunnen de antwoorden onbruikbaar subjectief zijn. En dat komt doordat wetenschappers net mensen zijn. Voor citaties (altijd handig om je eigen wetenschappelijke statuur op te poetsen) geldt bijvoorbeeld het dictum 'noem jij mij, dan noem ik jou'. Waarom zou het anders zijn bij het beoordelen van de reputatie van universiteiten. Want de mens in de wetenschapper ziet niet alleen Yale, Harvard of Oxford staan, maar denkt daarbij ook onmiddellijk aan een collega of vriend die daar doceert of heeft gezeten. Hij denkt wellicht zelfs aan zijn eigen tijd in die instituten. De kwaliteit van het wetenschappelijk netwerk bepaalt zo de kwaliteit van een wetenschappelijk instituut.

Op basis van de vragen die Times stelt, kunnen we nog wel een paar honderd woorden aan bespreking besteden ('Which university would you send your most talented graduates to for the best postgraduate supervision?' - dit heeft alles te maken met de contacten en ervaringen van de respondent en niet noodzakelijkerwijs met de kwaliteit van onderwijs en onderzoek). De kern is echter dat deze reputatieranking ongewild vervuild is geraakt door niet-objectieve besliscriteria.

Dat zou allemaal niet zo'n probleem zijn als onze bewindslieden en universiteitsbobo's niet als gekken met dit soort lijstjes zwaaien om te demonstreren dat 'hun beleid' werkt. Zo wordt hun streven gefaciliteerd om vooral niets aan de uitgeholde onderwijskwaliteit te doen. Iets waarvoor Times Higher Education Nederland regelmatig op de vingers tikt.