Recensie: Moord op Spinoza, de moord op de Verlichting

Sinds de Islam in Nederland zijn intrede deed met de komst van vele niet-westerse asielzoekers zijn vrijheid van religie en expressie weer onderwerpen van heftige debatten en scherpe conflicten.

Vanuit de Verenigde Staten waaide het actionisme van de zgn. Social Justice Warriors over en veroorzaakt met hun extreme standpunten over racisme, zwarte piet, slavernij e.d. conflicten op scholen en instituties die zijn weerga niet kent. Op onderwijsinstellingen wordt docenten het spreken onmogelijk gemaakt als zij niet instemmen met de ideologische meningen van deze actievoerders.

Vrijheid van expressie en democratie zijn waarden die passen in het modernistische wereldbeeld van onze samenleving, dat door de 18e eeuwse filosoof Baruch Spinoza werd geïntroduceerd en alom is geaccepteerd. Tegen alle verwachtingen in staat dit wereldbeeld tegenwoordig zwaar onder druk.

Het thema van het boek is dan ook: Moord op Spinoza, de moord op de Verlichting.

Deze druk wordt vooral uitgeoefend door islamterroristische groeperingen, die opereren vanuit een premodern wereldbeeld. Zij zijn negatief over de westerse democratie en willen deze vervangen door een theocratie. Zij hebben kritiek op de individuele rechten van de mensen die zij stellen tegenover de rechten van Allah. Zij wijzen principieel de gelijkheid van man en vrouw af en voltrekken de doodstraf voor afvalligen en godslasteraars.

De Europese politici staan aan de kant: aanhangers van het multiculturisme, van het policorisme en post-modernisme kiezen gewoon partij tégen westerse waarden. Het is de hoogste tijd om hierop antwoorden te formuleren en het tij te keren. Het is van groot belang dat een breed publiek kennis neemt van de waarden van de verlichting en het is de verdienste van Prof. dr Paul Cliteur dat hij elf andere auteurs bereid vond om vanuit hun ervaring en deskundigheid een bijdrage te leveren aan dit boek

Door de auteurs wordt een diversiteit aan standpunten ingebracht die allen vertrekken vanuit de noodzaak de waarden van de verlichting te verdedigen. Bij het schrijven van hun essay werd alle auteurs gevraagd aan hun tekst een persoonlijke noot toe te voegen. Dat kleurt hun verhaal en maakt elk essay bijzonder: interessant, vernieuwend, onthullend en zelfs ook humoristisch.

In het boek wordt heel duidelijk beschreven welke betekenis de Verlichting voor onze samenleving heeft. Filosofen zijn hier uiteraard uitstekend van op de hoogte, maar voor het “gewone volk”, de populisten die voor Spinoza net zo belangrijk waren, volgt hier een korte samenvatting.

De culturele stroming bekend als de Verlichting was in de 18e eeuw de opmaat voor de Franse revolutie van 1789, maar was ook het gedachtegoed achter de grote politieke omwentelingen in de omliggende West-Europese landen en de motor voor de Amerikaanse revolutie. In Nederland sprak men over de Radicale Verlichting die teruggaat op het werk van Nederlands grootste filosoof Baruch Spinoza, een joodse lenzenslijper uit Rotterdam die zich ontwikkelde tot een van de bekendste filosofen op het gebied van het bestuurlijke systeem van een nationale staat en de plaats van individuen in deze samenleving.

Zijn principes waren: democratie, raciale en seksuele gelijkheid, individuele vrijheid van levensstijl, volledige vrijheid van gedachte, expressie en drukpers, afschaffing van religieus gezag t.a.v. wetgeving en opvoeding, volledige scheiding van kerk en staat. Let wel: we hebben het over de 18e eeuw! De Europese landen zaten toen nog onder de knoet van het strenge katholicisme dan wel in de tang van het calvinistische en lutherse protestantisme.

Er was een standenmaatschappij waarin de adel en de kerk de macht deelden en er voor zorgden dat “het gewone volk”, de populisten, geen enkele zeggenschap had.

Pas in de 19e eeuw kreeg Nederland een democratische bestuursstructuur, die vastgelegd werd in de grondwet van 1849 onder Thorbecke. Deze structuur functioneert tot op de dag van vandaag, aanpassingen aan de grondwet zijn bijzonder. Van meet af aan was er een formele scheiding van staat en kerk.

Tot 2001 was de plaats van de religie in het maatschappelijke bestel nauwelijks nog een onderwerp van debat, de aanslag op de Twin Towers in New York op 11 september 2001 bracht een definitieve ommekeer. De moord op Pim Fortuyn in 2002 en de extremistische moord op Theo van Gogh in 2004 leidden echter niet tot drastische maatregelen en politieke stellingname tegen het islamterrorisme. De doorbraak van het extremisme binnen de Islam met de massale instroom van asielzoekers uit Afrika en het Midden-Oosten, hangt nu als een zwaard van Damocles boven de parlementaire democratie. De gevestigde politieke partijen hebben hierop geen antwoord anders dan sussen en paaien en het demoniseren van politici als Geert Wilders en Thierry Baudet. Hierdoor is er geen debat, geen vrij denken en geen rationele uitwisseling meer mogelijk: in feite wordt er een sluipmoord voorbereid op de principes van de Verlichting.

Er zijn geen kant en klare oplossingen voor handen, wel talrijke ideeën. Ten eerste het zoeken van een breed publiek voor een boek als dit: zorgen dat het besproken wordt en dat het ontkennen en negeren van de dreiging wordt gestopt. Dat kan op alle niveaus: in de Tweede Kamer, in gemeenteraden en andere bestuurlijke gremia. Maar zeker ook in de instellingen van het middelbaar en hoger onderwijs, waar het recht op vrije expressie en meningsuiting, vrijheid van onderzoek en publicatie verdedigd moeten worden. Docenten kunnen in hun geschiedenis-lessen teruggrijpen op dit nieuwe boek en leerlingen en studenten vertellen waar het in onze wereld de verkeerde kant dreigt op te gaan.

Momenteel loopt er ook een crowdfunding actie om de productie en publicatie van een nieuw boek van Sid Lukkassen mogelijk te maken. Dat boek gaat heten: “Verhalen uit de samenleving”, een afspiegeling van wat gewone burgers zoals u en ik denken over de maatschappelijke misstanden van nu, maar ook over oplossingen.

Heel belangrijk is ook om gebruik te maken van publiciteitsruimte bij media zoals Facebook, The Post Online, De Dagelijkse Standaard, Novini en de Doorbraak in België. Het is nooit te laat om je stem te laten horen en je mening te publiceren.

De waarden van de Verlichting gelden voor alle mensen in dit land, we maken er allen bewust dan wel onbewust gebruik van. Laten we ze koesteren en verdedigen.

Ik heb gezegd!

Puck van der Land, Valencia.