Parlementariërs: hou eindelijk eens op met die toeslagen

De laatsten moeten er bijvoorbeeld voor zorgen dat de uitkeringen waar onze armen recht op hebben tijdig worden uitgekeerd. Daarbij moet er direct voor gewaakt worden dat diezelfde uitkeringen niet in de verkeerde zakken terecht komen. Het systeem moet dus zowel soepel (snel uitkeringen verstrekken), maar ook streng zijn en onze parlementariërs zien er op toe dat de bewindslieden een balans weten te vinden tussen deze tegengestelde eisen.

Hoe dat fout kan lopen weten we sinds vorige week, toen staatssecretaris van financiën Frans Weekers over het systeem van toeslagen struikelde. Het parlement was hem zat omdat hij of te soepel (Bulgaren) of te streng (alleen uitbetaling op één rekening) was. Of zijn opvolger een betere balans weet te vinden moet afgewacht worden; het Nederlandse stelsel van toeslagen is zo ingewikkeld en vooral zo genereus geworden dat strengheid alleen maar kan ten koste van soepelheid. En omgekeerd. De Nederlandse overheid strooit immers financiële toeslagen over bijna alle Nederlanders uit. De zorgtoeslag is daar het meest sprekende voorbeeld van, zie bijvoorbeeld hier). Die was bedoeld voor de 'financieel meest kwetsbare gezinnen', maar inmiddels heeft bijna 2/3 van de Nederlandse bevolking recht op deze toeslag die uiterst fraudegevoelig is, zoals we weten. Eigenlijk moeten we zeggen dat die fraudegevoelig gemaakt is en wel door ons vaderlandse Parlement dat, met CDA-er Pieter Omtzigt voorop, vond dat de toekenning van toeslagen rimpelloos en laagdrempelig moest gebeuren. 

De Algemene Rekenkamer (AR) heeft de afgelopen zeven jaar Weekers en zijn voorgangers diverse malen gewezen op de frauderisico’s van het toeslagensysteem. De rapporten van de AR zijn niet primair voor de regering bestemd. De AR is meer een soort hulp voor de Kamer om de regering nog beter te kunnen controleren. Dus, als de AR aan de regering een waarschuwing geeft, dan weet de Kamer er ook van en kunnen de heren en dames parlementariërs direct maatregelen eisen van de bewindspersoon. Hebben ze dat gedaan? Nee dus. Pas wanneer er verontwaardiging onder het volk opsteekt over grijpgrage Bulgaren, wordt het parlement wakker en schreeuwt het: “hak zijn hoofd eraf”. Idem dito als ambtenaren van de belastingdienst zelf anoniem bij de media klagen dat de toeslagen niet worden uitgekeerd.

Nederland is een toeslagenland en het valt makkelijk te begrijpen waarom dat zo is. Nederlandse kabinetten zijn altijd op een of andere manier (paarse) polderkabinetten, met (vleugjes) van rechtse en linkse stromingen erin vertegenwoordigd. Als er dan een ‘rechtse’ wens opkomt (bijvoorbeeld marktwerking bij de zorgverzekeringen), moet er altijd wel een toeslag als compensatie voor ‘links’ (bijvoorbeeld de zorgtoeslag) tegenover staan. De marktwerking bij de zorgverzekeringen komt overigens niet erg op gang en dat komt dan weer omdat De Nederlandsche Bank diverse malen megafusies in de wereld van zorgverzekeraars heeft toegestaan waardoor er nog maar een paar grote verzekeraars over zijn. Ook dat is Nederland polderland: we willen wel concurrentie tussen zorgverzekeraars, maar toch ook weer niet te veel. Liever geen concurrentie dan dat er een zorgverzekeraar failliet gaat. 

Intussen zijn we bijna met zijn allen 'financieel kwetsbare gezinnen' geworden. We krijgen allemaal wel wat van de overheid. Mijn drie dochters konden een universitaire opleiding gaan volgen zonder dat ik het grootste deel van mijn inkomen daarin heb hoeven steken zoals dat in de VS wel had gemoeten. Mijn studerende dochters krijgen ook een zorgtoeslag en zelfs huursubsidie als het zo uitkomt. Het tekent alleen maar hoe dolgedraaid het systeem van subsidies en toeslagen is geworden. Wordt het geen tijd daarmee op te houden? Als er dan zo nodig ergens voor gecompenseerd moet worden, doe dat dan via de belastingen. Verzin een heffingskorting bovenop al die andere die we al hebben. Dat maakt het belastingstelsel weer veel ingewikkelder, maar daar hebben we de belastingdienst voor: goed voor belastingen, maar slecht voor toeslagen.