Op wijksafari door Geuzenveld-Slotermeer

Ronald van Raak, een van de betere SP'ers, hekelde afgelopen week zaterdag in NRC Handelsblad de linkse grachtengordelelite, die zichzelf voor kosmopolitisch houdt, maar bang is voor Diemen-Zuid. In zijn dagelijkse 'voetnoot' op de voorpagina van de Volkskrant vond Arnon Grunberg daar wel wat in zitten. Hij riep de linkse gutmensch op niet naar Afrika op safari te gaan, maar in de eigen stadswijken. Laat ik dat nu net deze maand hebben gedaan. Niet naar Diemen-Zuid, maar op wijksafari door Geuzenveld-Slotermeer, theater op lokatie, aan de hand van theatermaakster Adelheid Roosen.

Je hoort wel zeggen dat er een immigratietaboe is, bijvoorbeeld door onze eigen Joost Niemöller, die onder deze titel net een boek heeft uitgebracht. Die titel lijkt mij meer dan twintig jaar na Frits Bolkestein en tien jaar na Pim Fortuyn wat ongelukkig. Ik dacht niet dat er op op immigratie (één van de drie 'i's' Immigratie, Integratie en Islam) nog een taboe lag, het gaat de laatste tien jaar over weinig anders. Ik zie geen taboe, wel politieke onmacht, en hoor een heleboel ideologisch gekleurde ruis, waarbij het multiculturalisme als ideaal failliet is verklaard maar als weerbarstige praktijk springlevend is. Bijvoorbeeld in Amsterdam-West, dat bij mij om de hoek ligt en waar ik weleens fiets, zonder dat ik nu een goed beeld heb van wat daar gaande is. Deels zie ik daar gewone en ook erg saaie nieuwbouwwijken, dat wil zeggen 'nieuwbouw' uit de jaren vijftig en zestig, waarvan je inderdaad kunt begrijpen dat rockers en pleiners het er benauwd van kregen. Je zal maar een pickup hebben, of 's nachts naar Radio Luxemburg willen luisteren terwijl je je vader door die dunne muurtjes hoort snurken. Soms denk ik weleens dat de culturele revolutie van de jaren zestig aan Osdorp en Slotervaart is ontsproten, domweg omdat het daar nog suffer en kleinburgerlijker was dan in Tiel of Doetinchem. Maar dat was toen. Tegenwoordig zijn in Amsterdam-West de allochtonen in de meerderheid en wordt er geklaagd dat de oorspronkelijke bewoners hun wijk niet meer terug kennen. Vijftig jaar geleden heeft geen beleidsmaker dat kunnen voorspellen, wat ook betekent dat je moet oppassen met voorspellingen over hoe het er in 2050 uit zal zien.

Het theater op lokatie van Adelheid Roosen bood een nieuw perspectief. Niet dat de allochtone meerderheid al keurig was geïntegreerd, of dat je ineens een blij gevoel kreeg vanwege de 'levendigheid' van kleurrijk Nederland. Maar achterop zitten op een scooter, bij een Marokkaantje die tot voor kort de schrik was van de buurt, is vast iets wat u in uw leven nog nooit hebt gedaan. En je gaat op bezoek bij mensen in de wijk. In mijn geval bij de sociaal bewogen Truus, een vrouw van achter in de zeventig die zich in de deelraad (wel eens iemand gesproken uit een deelraad?) erg inzet voor de wijk die zij beschreef als het vroegere afvalputje van Nederland. Dat veel Nederlandse bewoners het daar moeilijk mee hebben, ontkende zij niet, zoals er ook veel onderlinge vooroordelen leven tussen al die andere etnische minderheden. Je kunt tijdens de wijksafari ook bij Turken of Marokkanen worden uitgenodigd, waar je niet zoals bij Truus een boterham voor de lunch krijgt, maar iets warms. Het programma duurt de hele middag, dus je moet er wel de tijd voor nemen. Wij kwamen ook op een flatje bij Nazmiye Oral, die vertelde dat de Oost-Turkse man des huizes in de gevangenis zat en zijn vrouw bachlava verkocht in een shop om de hoek. Het was er van binnen brandschoon. Zulke dingen waren mij vroeger in Turkije ook al opgevallen als je bij mensen thuis kwam. Buiten een enorme troep, binnen schoenen uit en alles spik en span, met televisie-apparatuur van het nieuwste soort. Toen ik begin jaren negentig door plaatsen als Adapazari (in 1999 door een aardbeving verwoest) en Erzurum (het Parijs van Oost-Anatolië) reed, zag ik daar ook flats die deden denken aan wat ik nu ken uit Overtoomse Veld, de Baarsjes en Bos en Lommer.

Wat leer je zo'n middag op lokatie in een krachtwijk? Daar heb ik eerlijk gezegd geen duidelijk antwoord op. Amsterdam probeert er van alles aan te doen deze westelijke tuinsteden leefbaar te houden, en te midden van nieuwe koopwoningen die er ook zijn gebouwd kun je niet zeggen dat het getto's zijn. Je ziet ook hoe sober het leven van de Nederlanders in de jaren vijftig en zestig was, toen ze blij waren met hun nieuwbouwhuisjes in het groen en de eerste auto voor de deur. Die auto's zijn nu vaak grote bakken, en niet eens allemaal tweedehands. Veel immigranten zijn actieve consumenten, en ze zijn handiger met moderne apparaten dan ik. Ik vond het er minder vervreemdend dan in de Javastraat in Oost, een drukke, totaal verkleurde winkelstraat in de Indische Buurt, waar je islamitische winkels ziet onder Amsterdamse (opgeknapte) gevels en mannen in djellaba's. Daar heeft inderdaad een invasie plaatsgevonden, een cultuurschok zonder weerga. In Amsterdam-West ook, maar minder nadrukkelijk en er zijn ook nog Nederlanders (met petjes en gympies, net als de Marokkanen). Hoogtepunt van de middag was een samenkomst bij Plein 40-45 (de hele wijk kent straatnamen die naar plaatselijke verzetsmensen zijn vernoemd), waar alle jochies op hun scooters in een soort Holiday on Ice op Weense dansmuziek door elkaar reden, met Adelheid op haar scooter er schaterlachend doorheen. Wie zulke boefjes zo weet te dresseren, verdient op zich al een prijs. Ik wist natuurlijk al dat deze 'nieuwkomers' nooit meer weg zullen gaan, en dat ze dit als hun territorium beschouwen, maar dat besef ik nu nog meer. Na afloop bij een hapje in een voormalige school vertelde een Libanees in buitengewoon slecht Nederlands 'dat wij altijd welkom waren in de wijk'. Het leverde hem een beschaafd applausje op van het publiek, dat daarna weer huiswaarts trok (waarschijnlijk naar mooiere en betere buurten).

Was dit nu linkse multikul? Ik zou zeggen: integendeel. Alleen dat scootertochtje achterop langs het Slotermeer was al een belevenis. Het was een briljant idee, niet alleen omdat je er in alle eenvoud maar op moet komen, maar ook omdat er bij de uitvoering nog heel wat moeizaam georganiseer komt kijken. Adelheid doet dat gewoon. En de nieuwkomers die hier soms al decennia zitten beschrijven hun eigen lot met humor en zelfkritiek, al blijft het raden wat zij van de Nederlanders vinden en hoe hoog de spanningen in hun eigen milieu nu echt zijn. Adelheid Roosen slaagt er telkens in om in haar toneelstukken controversiële thema's aan te snijden en de politieke correctheid op afstand te houden. Haar stukken over eerwraak en de islamitische man zijn niet alleen in Parijs en New York vertoond, maar - belangrijker - ook in Oost-Jeruzalem, Istanbul, Ankara, Amman, Cairo en Damascus. Dan mag je met recht van een wereldpodium spreken dat grenzen doorbreekt. Misschien ook iets voor PVV'ers om eens een kijkje te gaan nemen. Dat kan in Geuzenveld-Slotermeer tot 9 juni. En o ja, de voorstelling is gesubsidieerd. Dus dan ziet u ook nog wat terug van uw eerlijk verdiende belastingcenten.