State of the Union: Obama's mislukte progressieve agenda

Vannacht is Obama's jaarlijkse rede voor het Congres over de State of the Union. Zijn laatste rede voor de tussentijdse verkiezingen voor het Congres. Na de verkiezingen in november kan hij weleens een nog vijandiger Congres tegenover zich krijgen door een overwinning van de Republikeinen, waardoor zelfs de Senaat in Republikeinse handen zou kunnen komen. Daarna maakt men zich op voor de presidentsverkiezingen van 2016. De voorverkiezingscampagne begint al in 2015. Meestal krijgt een president dan weinig meer voor elkaar. De laatste twee jaar van het presidentschap is vooral een kwestie van de tweede termijn uitzingen. Obama's presidentschap is dan lame duck, krachteloos. Dat is zijn presidentschap nu eigenlijk al.

In de State of the Union van 2013 ontvouwde Obama midden in de wittebroodsweken van zijn tweede termijn, na een gemakkelijke herverkiezing in november 2012, een hele ambiteiuze agenda met allerlei progressieve stokpaardjes zoals onderwijs, immigratie, verhoging van het minimumloon en strengere wapenwetgeving. Van deze linksige agenda kwam weinig tot niets terecht. The Hope and Change Administration werd  al gauw geteisterd door schandalen (NSA, IRS, Benghazi), een dreigende militaire interventie in Syrië, die niemand wilde, en een rampzalige implementatie van Obamacare.

Ook dreigde door extreme polarisatie tussen de Democraten en de Republikeinen en een ideologische oorlog in de Republikeinse Partij tussen de Tea Party en het partij-establishment van de Republikeinen met als gevolg volledig verstoorde partijpolitieke verhoudingen in Washington DC, de sluiting van de federale overheid en bijna een bankroet voor de federale overheid als het wettelijk schuldmaximum niet zou worden verhoogd. In dat politiek klimaat is het een onmogelijke opgave voor een president om iets van een politieke agenda te realiseren. Het mag een klein wondertje heten dat de Democraten en de Republikeinen erin geslaagd zijn om een begrotingsakkoord te sluiten voor de duur van twee jaar en deze vrij geruisloos door het Congres te loodsen.

In zijn rede voor het Congres vannacht zal Obama zich afzetten tegen het Congres omdat hij van het Congres weinig medewerking hoeft te verwachten om zijn progressief beleid door te voeren. Vooral de Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden, die onder druk van de Tea Party weinig trekt heeft in de progressieve politiek, is voor Obama een complicerende factor. Obama zal aankondigen dat hij vooral gebruik zal maken van zijn executieve machten en het Congres passeren, als het Congres weer eens dwars ligt. Het verwijt van executive overreach, een tiranniek presidentschap dat het consitutionele stelsel van checks and balances verstoort, ligt dan op de loer. Obama is al op de vingers getikt door het Hooggerechtshof voor 'executive overreach', een eufemisme voor misbruik van macht. Obama kan wel heel stoer roeptoeteren dat hij het wel even alleen zal regelen, zonder instemming van het Congres, maar het is maar zeer de vraag of Obama over genoeg executieve bevoegdheden beschikt om veel te bereiken.

Obama's 6e State of the Union zal in het teken staan van het centrale thema inkomensongelijkheid. Volgens Obama is sociale ongelijkheid 'the defining issue of our time'. Daarmee wil Obama zijn boos-linkse achterban pacificeren, voor wie dit een hot button issue is. De inkomensongelijkheid is de afgelopen decennia flink toegenomen. Ondanks dat de Amerikaanse economie weer redelijk groeit, zeker in vergelijking met Europa, komt de werkgelegenheidsmotor maar moeizaam op gang en is de middenklasse gekrompen. Vooral de rijken hebben geprofiteerd van het economisch herstel en de inkomens van de gewone hardwerkende Amerikaan blijft hierbij achter, zal Obama het Congres voorhouden vannacht. Daarom zal Obama pleiten voor nivellering en hogere belastingen voor de rijkste Amerikanen. Deze State of the Union zal iedere linkse Amerikaan als muziek in de oren klinken, maar voor de Republikeinse oppositie en de Tea Party is dit een gruwel. Obama zal opnieuw een pleidooi houden voor het verlengen van de werkloosheidsuitkeringen van bijna 1,5 miljoen langdurig werklozen, maar dit is weinig kansrijk in het Congres. Meerdere voorstellen over de verlenging van de werkloosheidsuitkeringen kwamen eerder ook al niet door de senaat. Laat staan dat die door het Republikeinse Huis van Afgevaardigden komen. Via een decreet kan zelfs Obama dit niet voor elkaar krijgen. Dit illustreert zijn machteloosheid om iets van zijn progressieve agenda te kunnen bewerkstelligen.

Het schijnt dat Obama een optimistische toon wil aanslaan in zijn speech. Hij doet maar. Dan zal hij het wel niet zo veel hebben over zijn vermeende hervorming van de spionagepraktijken door de NSA. Zijn speech van 10 dagen geleden heeft weinig Amerikanen overtuigd, zodat hij niet nog een poging zal wagen.

Dan is er nog Obamacare, nog zo'n succesnummer. Zal hij zich verontschuldigen voor de desastreuze invoering van de belangrijkste wet in de afgelopen veertig jaar, waar men drie jaar de tijd had om dit goed voor te bereiden.Obamacare is tot nu toe één groot fiasco. Met grote belangstelling wordt uitgekeken naar de kniebuiging voor de Amerikaanse bevolking vanwege alle onzin die hij de afgelopen jaren heeft verkocht over deze zorgwet. Waarschijnlijk zal hij de paar succesjes zoals de paar miljoen inschrijvingen voor Obamacare vieren als een groot feestnummer. Niks zelfkritiek!

De agenda die hij vannacht in zijn State of the Union uiteenzet, zal geen beter lot toebedeeld zijn dan zijn agenda uit de State of the Union van 2013. In een verkiezingsjaar zullen vooral Republikeinse leden van het Congres gepreoccupeerd zijn met hun herverkiezing en weinig trek hebben om Obama tegemoet te komen met allerlei progressieve wetsvoorstellen met uitdagers van de Tea Party die in hun nek hijgen bij de primaries. Ook 2014 zal voor Obama een verloren jaar zijn waar hij op binnenlands terrein weinig kan bereiken. In het buitenland kan hij veel meer bereiken, omdat hij het daar alleen voor het zeggen heeft.

Het presidentschap van Obama zit er dus op. The One zal vooral de geschiedenis ingaan als de President van de onbenutte mogelijkheden en de mislukte invoering van Obamacare.