'In Stepan Bandera´s voetsporen

Aan de revolutie in de Oekraine ging een rehabilitatie van Stepan Bandera vooraf. President Victor Yushchenko benoemde Bandera tot Held van de Oekraine in 2009. Dit met goedkeuring van de toenmalige premier Julia Timoshenko. De EU protesteerde destijds tegen de rehabilitatie van Bandera, maar bij de meest recente toespraken van EU-getrouwen op het onafhankelijkheidsplein in Kiev viel er opeens geen onvertogen woord over Bandera en zijn aanhangers meer op het plein.

In onze Nederlandse geschiedenisboekjes komt Bandera niet voor. Hij zat ingeklemd tussen Hitler en Stalin en dat is voor het gemak van onze scholieren even weggelaten. Bandera werd in 1934 gevangen gezet door Polen, na het beramen van een moordaanslag op een Poolse minister, kreeg daarvoor de doodstraf, die werd omgezet in levenslang. Bandera ontsnapte in 1939. Hij streed direct daarna tegen Stalin voor een onafhankelijke Oekraine. Hij werd in 1941 gevangengezet door Hitler en in 1944 weer vrijgelaten, maar tijdens zijn gevangenschap plotte hij en zijn volgelingen met Hitler samen om de Oekraine te zuiveren van Joden, Polen en Hongaren, wat geleid heeft tot de slachtpartij van Volhynia, welke tussen de 35 en 60 duizend mensen het leven gekost heeft. Althans, dat is de ene (goed gedocumenteerde) lezing van de geschiedenis.

De andere lezing van de geschiedenis is, dat zowel Hitler, de Polen als Stalin Bandera in een kwaad daglicht wilden stellen, dat Hitler 80% van Bandera’s volgelingen heeft laten vermoorden en dat Bandera slechts een onafhankelijke Oekraine wilde en geen anti-semiet was. Beide broers van Bandera zijn in ieder geval in Auschtwitz vermoord en zijn vader is door Stalin naar Siberie gestuurd om te sterven, aldus een kleindochter. Bandera werd uiteindelijk in 1959 met cyanide-gas vermoord in Munchen door de KGB. De aanslagpleger kreeg een rood lintje van de USSR.

Alle bad guys zaten dus achter Stephan Bandera aan, maar maakt dat hem good guy? Of is Bandera de spirituele leider van de Poolse, Joodse en Hongaarse uitroeiing in de Oekraine aan het einde van de Tweede Wereldoorlog? Daar is geen overeenstemming over in de Oekraine. Sterker, daar is al jaren een heftige controverse over en dat is nu uitgemond in de burgeroorlog in de Oekraine. In delen van West-Oekraine is Bandera een held, maar in de Krim is diezelfde Bandera de volksvijand nummer 1.

De Nationaal-Socialistische partij Svoboda laat zich nu door Bandera inspireren en marcheerde met 15.000 mensen door Kiev ter ere van de 105e verjaardag van Bandera op de eerste dag van dit jaar. Bandera was namelijk wel degelijk een nationaal-socialist, alleen had hij tegenover Hitler een recalcitrante houding. Ze werkten eerst samen toen het hen in het begin en einde uitkwam. Bandera nam geld aan van Hitler. Maar ze werkten elkaar tegen toen het hen op andere momenten uitkwam. Collaboratie met Hitler is echter niet het enige dat Bandera verweten kan worden. Van de genocide op etnische Polen door Bandera-millities in de Ukraine is zo veel documentatie dat die wel waar moet zijn. Die genocide werd echter door Stalin zelf doodgezwegen na de Tweede wereldoorlog, om de rust te bewaren.

Bandera verheerlijkte geweld en een totalitaire nationale eenpartijstaat in de Ukraine. De mannen die nu met honkbalknuppels, helmen en geweren door de straten in de Oekraine struinen zijn in zijn voetsporen getreden. Door de rehabilitatie van Bandera is de Doos van Pandorra opengemaakt. De EU protesteerde daar in eerste instantie tegen, maar het is Poetin die probeert om Pandorra weer terug in die doos te krijgen. Het is bevreemdend op te zien dat Poetin daarbij wordt tegengewerkt door de Verenigde Staten en de EU en dat zij de geweldadige acties van Svoboda de juist gelegitimeerd hebben met hun ophitserige aanmoedigingen voor volle pleinen. Zelfs de Verenigde Staten en de EU worden in de Oekraine opeens bad guys. Er zijn geen good guys in de Oekraine. Geen een.