Landelijke partijen krijgen concurrentie bij de Statenverkiezingen

De macht voor de lokalen ligt voor het grijpen.

Een verheugend bericht op de laatste dag van 2014 in de IJmuider Courant, 'Fusie Hart van Holland en Noord-Holland Lokaal':

"De nog maar net opgerichte partij Noord-Holland Lokaal fuseert met het iets langer bestaande Hart voor Holland. Dat hebben de initiatiefnemers Bert Meijer (van de Castricumse lokale partij CKenG en Noord-Holland Lokaal) en Bram Diepstraten (Velsen Lokaal en Hart van Holland) afgesproken."

Op de valreep is er ook in Noord-Holland een bundeling van krachten tot stand gekomen tussen de twee meest kansmakende initiatieven om binnenkort lokale politieke partijen een 'stem in de Staten' te geven via de Provinciale Statenverkiezingen op 18 maart 2015. Hart voor Holland en Noord-Holland Lokaal zijn beiden voortgekomen uit de wens om het lokale geluid van de betrokken burger op provinciaal niveau te laten horen.

Het zijn spannende tijden voor de verschillende initiatieven om lokale partijen 'een stem in de Staten' te geven. Professor Rinus van Schendelen, verbonden aan de Erasmus Universiteit, noemde onlangs bij BusinessClass van Harry Mens de 900 lokale politieke partijen "de grootste partijenfamilie van Nederland". Tezamen vormen die een macht van jewelste, wat door hun verscheidenheid echter vaak weer teniet wordt gedaan.

In het lokale bestuur zijn de lokalen samen de grootste politieke macht in Nederland. Met 33 procent van de stemmen haalden ze na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014 zo’n 393 wethouderszetels binnen. Een CDA kwam als tweede met 323 wethouders, pas op afstand gevolgd door de VVD met 196 wethouders op de derde plaats. Langzaamaan verliezen landelijke partijen invloed in de gemeenten.

Toch hebben lokale partijen een opvallend probleem: politici van landelijke partijen hebben een geolied netwerk en een vrijwel natuurlijke aansluiting bij hun volksvertegenwoordigers in het middenbestuur (en hoger). Een stem in de Staten voor lokale partijen ontbreekt gewoonweg.

Met de provinciale Statenverkiezingen 2015 in het vooruitzicht steken nu steeds meer lokale partijen door het land heen de koppen bij elkaar. Het doel is uiteindelijk om via bundeling van lokale krachten een provinciale vertegenwoordiging van lokale partijen voor elkaar te krijgen. Lees verder op pagina twee.

Noord-Brabant bijvoorbeeld is ook zo’n succesverhaal. Daar gaat een bundeling van lokale partijen meedoen aan de Statenverkiezingen onder de naam Lokaal Brabant; een samenwerkingsverband van het initiatief Lokaal Provinciaal 14 (LP14) en ook weer Nederland Lokaal, waarvan de Noord-Hollandse tak nu fuseert met Hart voor Holland.

Weliswaar hebben lokale partijen juist massaal het vertrouwen van de lokale kiezer gekregen vanwege zaken die lokaal spelen, toch is het zinvol om ook in de provincie een stem te hebben die daar deuren kan openen, onderwerpen kan agenderen of besluitvorming kan beïnvloeden. De invloed van de provincie op het gemeentelijke beleid is immers niet gering; zie bijvoorbeeld de steeds urgenter wordende taak van financieel toezicht op gemeenten door de decentralisaties.

Het doordrukken van gemeentelijke herindelingen is ook zo’n issue, waar lokale partijen moeite mee hebben. En zoiets als provinciale verordeningen, die weer hun stempel drukken op lokale bestemmingsplannen. Een goede ingang bij provinciale volksvertegenwoordigers en bestuurders komt dan goed van pas.

Nu zijn lokale partijen nog niet vertegenwoordigd in de provincies. Van de 55 Statenleden in Noord-Holland zijn er maar vier niet gelieerd aan een landelijke partij (waarvan een drietal door afsplitsingen). Te gek eigenlijk, dat zo'n grote politieke macht van lokale partijen geen eigen loket heeft in dit middenbestuur. Dit kan dus anders.

Door het bundelen van lokale partijen in Noord-Holland met straks nog maar 51 gemeenten heeft een initiatief om zetels voor een bundeling van lokale partijen te halen in de Haarlemse Staten een behoorlijke kans van slagen. Een belangrijke voorwaarde is wel een goede onderlinge samenwerking en heldere communicatie, ook naar de kiezers toe. Het zou immers te zot voor woorden zijn als de kiezers die op 19 maart 2014 massaal op lokale partijen gestemd hebben in maart 2015 nu ineens wel op landelijke partijen gaan stemmen.

Het is precies wat professor Rinus van Schendelen in september op een bijeenkomst van lokale partijen al zei: "De macht voor lokalen ligt voor het grijpen!"