Even krap bij kas: hoe mensen hun spulletjes verpatsen voor weinig

Wie wel eens afstemt op Discovery Channel of Veronica kan het niet hebben gemist: de talloze Amerikaanse programma's over pandjeshuizen en veilingen. Nederlandse variaties op veilingprogramma's hadden we al, maar er bestond tot voor kort nog geen Nederlandse variant van het Discovery Channel-programma Pawn Stars, waarin mensen hun collecties bij elkaar rapen en meeslepen naar een pawn shop (een pandjeshuis) om een beetje geld te verdienen. Het is immers crisis en het vinden van een goedbetaalde baan is niet makkelijk.

Dat laatste is precies het thema van het RTL 5-programma Even krap bij kas. Het wordt al langer uitgezonden dan ik dacht, maar ik geloof dat ik het pas vorige week tegenkwam, toen een boze man zijn gouden kettinkje probeerde te verkopen maar erachter kwam dat het in feite niks waard was. Er zat bijna geen goud op. Even krap bij kas is minder spectaculair dan de grote broer bij Discovery - er komen geen waardevolle collecties voorbij die tienduizenden euro's waard zijn - maar de verhalen achter de (tijdelijke) verkoop van een cameraatje of een telefoontje zijn des te boeiender.

Het fenomeen past helemaal in de tijdsgeest. Het programma begint met de voiceover die zegt: "De crisis raakt ons allemaal. Goederen tijdelijk of definitief inruilen voor geld is een simpele oplossing. Maar wat zijn je spullen nou eigenlijk waard?" Ik stond er nooit zo bij stil, maar het inkopen van spullen is big business in grote steden als Amsterdam en Den Haag. De ene na de andere pawn shop opent zijn deuren. In Den Haag staan de mensen al een kwartier voor opening voor de deur te wachten om iets te kunnen verkopen. De meest gehoorde reden om iets te verkopen, al dan niet tijdelijk (om het later terug te kopen van de winkel, 'belenen' noemen ze het): de vaste lasten zijn te hoog.

In aflevering van afgelopen vrijdag verkocht een vaste klant, een moeder van een meisje van vijf, tijdelijk haar Samsung Galaxy Y-telefoon voor 30 euro. "Ik heb een heel laag inkomen en ik heb geld nodig om te eten. Nu heb ik wat meer geld, ben alleen even niet bereikbaar. Daar heb ik niet zo'n problemen mee. Het is lekker rustig." Ze kreeg dertig euro, al was de telefoon dat helemaal niet waard. De inkoper had een beetje medelijden met haar, vandaar. "Nu kan ik eten kopen, en een pakje shag," zei de vrouw met een glimlach. Een andere verkoper kon de huur niet betalen en verkocht - ook tijdelijk - zijn fotocamera voor 52,50. "Ik ben psychologisch niet goed, maar daar laat ik me verder niet over uit." En zo waren er nog meer trieste verhalen van mensen die aan het eind van hun salaris nog een beetje maand over houden.

Een steevast onderwerp in het programma is de check of het te verkopen onderwerp überhaupt iets waard is (meestal via eBay, kennelijk is dat heel betrouwbaar) en of het niet geregistreerd staat bij de politie. Dat gebeurt namelijk ook. Dan komt een oost-Europeaan even een telefoontje verkopen, een telefoontje dat helemaal niet van hem is. Ja, dan kun je erop rekenen dat je wordt ingerekend en dat je én de telefoon kwijt bent én een boete moet betalen, of zelfs in de gevangenis belandt. In de aflevering van vrijdag kwam een vrouw die op staande voet was ontslagen een telefooncentrale verkopen die ze van werk had meegenomen. "Het is eigenlijk een soort wraak. Nu heeft mijn voormalige werkgever een probleem."

Haar probleem: de telefooncentrale bleek niks waard op de particuliere markt. "Misschien kun je Marktplaats proberen, want aan de straatstenen krijg ik het niet kwijt," aldus de goudeerlijke inkoper van een pandjeshuis in Tilburg. "Nu kan ik mijn kapotte auto niet repareren," reageerde de vrouw beteuterd. Even krap bij kas is een openhartig en soms pijnlijk inkijkje bij gezinnen die - door eigen schuld, brute pech of door de crisis - niet aan werk kunnen komen en die dus hun eigen spulletjes proberen te verpatsen voor een paar tientjes. Niks geen dure spulletjes, jarenlang opgebouwde collecties die veel geld waard zijn of antieke voorwerpen, zoals in de Amerikaanse programma's. Hier draait het allemaal om overleven. Niets meer, niets minder.