Bezuinigt kabinet de economie kapot?

Fantastisch toch, een groei van de economie dit jaar en volgend jaar? Het lijkt bijna te mooi om waar te zijn, maar is het ook waar? Het CPB heeft bepaald geen gunstige conduite staat waar het voorspellend vermogen betreft, zoals blijkt uit de afbeelding boven dit stuk, maar economie is nu eenmaal geen exacte wetenschap. Daarbij, ook al worden deze voorspellingen bewaarheid, dan nog zijn het geen groeicijfers om trots op te zijn. Maar dat is wel hetgeen minister Dijsselbloem en minister-president Rutte het Nederlandse volk wil laten geloven.

Volgens de economen Wouter Bos en Mathijs Bouman betekende de raming dat al die economen die beweerden dat je de economie niet moet kapotbezuinigen ten tijde van recessie, wel wat uit te leggen hadden. Dat zal ik doen. En wellicht ten overvloede, maar toch maar voor de goede orde: ik 'behoor' tot geen enkele economische School, noch Keynesiaans, noch Oostenrijks. Of het zou die van Het Gezonde Verstand moeten zijn: welk (begrotings-)beleid leidt het snelst tot structureel herstel onder gegeven omstandigheden? Ook nu voorspel ik dat het gevoerde 'bezuinigingsbeleid' van Rutte II groeivertragend werkt, dat het CPB er ook deze keer naast zal zitten en een te rooskleurig beeld van de toekomst heeft geschetst.

Bij onze Finance sectie besteedde DDS al aandacht aan de raming. Ik concludeerde toen, dat het mooi was dat het CPB erin geslaagd was een positieve verwachting te produceren, maar dat er teveel ingezet werd op het terugdringen van het begrotingstekort (zonder de collectieve uitgaven te verminderen) en te weinig op het laten stijgen van het besteedbare inkomen van consumenten. Tevens merkte ik op dat er niets gedaan werd aan de veel te hoge belasting op arbeid en dat het uiteindelijk koopkrachtige consumenten zijn die een structurele economische groei bepalen en niet éénmalige investeringen van het bedrijfsleven. In deze column zal ik die analyse wat verder uitdiepen.

Laten we eens stilstaan bij enkele relevante feiten. Om te beginnen is er al jarenlang sprake van economische stilstand. Zelfs met de positieve raming voor 2015 stijgen we nog niet boven het nationale inkomensniveau van 2008 uit. Van een hosanna stemming kan dus geen sprake zijn, zo zeg ik tegen Dijsselbloem en Rutte, zelfs niet met deze positieve raming. Integendeel, het nationaal inkomenverlies lijkt structureel te worden. Van de trendmatige groei van rond de twee procent van vóór de crisis is bij lange na geen sprake meer. We moeten het op zijn best doen met 0,75% dit jaar en 1,25% volgend jaar. En als onze gezamenlijke verdiencapaciteit structureel op een lager platform terecht komt, wat betekent dat dan voor de toekomstige belastingopbrengsten? Juist, die worden minder.

Daar komt bij, dat de werkloosheid ook dit jaar verder toeneemt en het niveau van de recordjaren tachtig benadert. Daarbij moet ik nog zien dat het bij die 650.000 blijft dit jaar en dat dit aantal volgend jaar terugloopt. Mijn inschatting is namelijk, dat er nog flinke klappen gaan vallen, omdat het bedrijfsleven kampt met (forse) overcapaciteit. Ja, de investeringen nemen dit jaar toe (dat is de basis van de geraamde groei), maar daar zit ook de voorraadvorming in. Maar waar zit de vraag? Consumenten houden hun hand op de knip. Waar moet het bedrijfsleven heen met zijn spullen?

Sinds het uitbreken van de crisis (in 2008) is het aantal werklozen met bijna een half miljoen toegenomen. Maar zijn er nieuwe banen geschapen? En ligt het in de rede om te veronderstellen dat er dit jaar en volgend jaar veel nieuwe banen bijkomen? Maar waar dan? Ik zie alleen maar maatschappelijke ontwikkelingen, die vooral banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt zullen verdringen, zoals vergaande robotisering en massale import van laag betaalde arbeid uit andere delen van de Europese Unie. De Nederlandse vrachtwagenchauffeur, schoonmaakster of verpleegster schieten daar niet zoveel mee op. Maar ook dit is nog niet alles.

De plannen van het kabinet zetten in op forse 'bezuinigingen'. Voor dit jaar wil het kabinet maar liefst 15 miljard minder uitgeven en volgend jaar nog eens de helft van dat bedrag. Maar de collectieve lasten blijven stijgen, evenals de EMU-schulden. Het zijn vooral ordinaire belastingverhogingen die het kabinet doorvoert. Dat is natuurlijk niet de manier om de consument weer aan het spenderen te brengen. Zoals ik al zei: het gevoerde beleid werkt daardoor groeivertragend. De beste manier om ervoor te zorgen dat de consument weer geld uit gaat geven is door ervoor te zorgen dat hij aan het eind van de maand meer geld in zijn portemonnee heeft. Stijgt de koopkracht, dan stijgen de bestedingen. Dat is een economische wetmatigheid.

En hoe zorg je ervoor dat de consument meer overhoudt? Door de belastingen te verlagen. Ook en vooral die op arbeid, dan houden bedrijven ook meer geld over om te investeren en is ook die rigoureuze ingreep in de arbeidsmarkt niet nodig. Met name de versoepeling van het ontslagrecht zorgt voor méér in plaats van minder onzekerheid. En (baan-)zekerheid is, naast koopkracht, een andere belangrijke voorwaarde om consumenten weer te bewegen om geld uit te geven. Ik constateer dat het beleid van Rutte II haaks staat op het bereiken van structureel economisch herstel. Zijn beleid is dat van een vergeelde boekhouder, die zich blind staart op het begrotingstekort. En natuurlijk is een begrotingsevenwicht belangrijk, maar dan moet je wel een slim ombuigingsbeleid voeren. Dat vonden de rekenmeesters van het CPB destijds trouwens zelf ook: de nadelige gevolgen van terugdringen overheidstekort werden stelselmatig onderschat. Nu vinden zij dat klaarblijkelijk niet meer. Waarom niet? Ook ik heb vanaf deze plaats al eens gewezen op onderzoek, waaruit blijkt dat rücksichtlos bezuinigen juist het tegenovergestelde effect sorteert dan wordt beoogd. Niet tekortreductie leidt tot economisch herstel (en dus uiteindelijk ook tot het omlaag brengen van de staatsschuld), maar snijden in de omvang van de quartiare sector (ja, dat gaat gepaard met 'inverdien effecten'), regeldruk vermindering en -vooral- belastingverlaging.

Tenslotte wordt in de raming niet, of althans onvoldoende goed, rekening gehouden met de schulden van de private sector (de onder water staande huizenmarkt), waardoor mensen immobiel zijn en niet snel van baan kunnen veranderen of elders een baan accepteren (ze kunnen immers hun huis niet verkopen zonder achter te blijven met een grote restschuld). Ook houdt de raming onvoldoende rekening met de vermogenstekorten van de Nederlandse bancaire sector en al helemaal niet met de € 200 miljard aan ongedekte garanties uit hoofde van de Europese 'noodfondsen'. Er komt onvermijdelijk een moment dat een deel van die garanties afgeroepen zal worden en als men dan geen voorziening heeft getroffen is dat direct een forse tegenvaller op de begroting.

Met andere woorden: de groeiraming van het CPB is boterzacht en de realiteit is, dat er sprake is van hoge werkloosheid, die bovendien blijvend van aard is aan de onderkant van de arbeidsmarkt; en een structureel lager nationaal inkomen met dientengevolge structureel lagere belastinginkomsten. Maar intussen blijft de collectieve sector stijgen. Rutte c.s. maken ons blij met een dode mus. Met opzet? Dat kun je nooit bewijzen, maar wat doet het er toe? Het is echter wel kwalijk dat het onwetende publiek zand in de ogen wordt gestrooid door te doen alsof 'alles' weer koek-en-ei is en 'het ergste van de crisis' achter ons ligt. Daar hadden we vroeger op het schoolplein een mooi woord voor...