Ideale hertaling van Oscar Wildes komedieklassieker

Het Nationale Toneel start het nieuwe toneelseizoen met een geheide klapper. Want zo mag de hertaling door Nobelprijswinnaar Elfriede Jelinek van de komedieklassieker van Oscar Wilde beslist betiteld worden. Een goede cast onder leiding van Mark Rietman en Ariane Schluter laten de bijna drie uur die het toneelstuk duurt omvliegen en hebben de lachers op hun hand zonder dat deze donkere komedie vervalt in een klucht. 

Krachtige hertaling
Het zegt veel over de kwaliteit van het werk van Oscar Wilde (1854-1900) dat zijn An Ideal Husband uit 1895 nog steeds kan leiden tot een aansprekende komedie over de relativiteit van moraliteit en het leven van het (politieke) establishment. Daarbij is het een schot in de roos van het Nationale Toneel – in coproductie met NTGent –  om gebruik te maken van de bewerking door Elfriede Jelinek uit 2011. Jelinek is in staat gebleken om deze donkere komedie over chantage en politieke corruptie te ‘hertalen’ naar de 21^e eeuw en daarbij de humor intact te laten.

De kracht van de hertaling zit er vooral in dat veel (ogenschijnlijk) hetzelfde is gebleven. De Ideale Man handelt nog steeds om staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Robert Chiltern (Mark Rietman) die tijdens een feestje in zijn huis wordt geconfronteerd met Mevrouw Cheverly (Ariane Schluter) die hem probeert te chanteren zijn politieke stellingname tegen een geldverslindend en overduidelijk corrupt project – een Alpenkanaal – te verlaten. Mevrouw Cheverly heeft daar groot financieel belang bij en beschikt over een brief uit de jonge jaren van Chiltern waarin hij politieke voorkennis gebruikt ten faveure van zijn toenmalige mentor Baron Arnheim. Voorkennis die Arnheim veel geld oplevert en voor Chiltern de basis betekent voor zijn kapitaal op grond waarvan hij zijn succesvolle politieke carrière heeft opgebouwd.

Door deze ene misstap dreigt de carrière van Chiltern volledig vernietigd te worden. Geeft hij echter toe aan de chantage dan verliest hij zijn rechtschapen vrouw Gertrude Chiltern (Anniek Pheifer). Gelukkig wordt hij bijgestaan door zijn boezemvriend de metroseksuele Lord Arthur Goring (Steven van Watermeulen) die een knipperlichtrelatie heeft met Chiltern’s zus Mabel (Katja Herbers).

Moraliteit
Het mooie aan De Ideale Man is dat het adagium ‘eind goed, al goed’ volstrekt van toepassing hierop is en daarmee Wilde’s boodschap onderstreept dat misstappen uit het verleden niet per se moeten leiden tot het ruïneren van datzelfde leven. Een boodschap die treffend is wanneer het leven van Oscar Wilde en de intolerantie ten opzichte van homoseksualiteit in die tijd in ogenschouw wordt genomen.

De cast brengt deze boodschap met verve en uitstekende komische timing, waarbij de Nederlands-Vlaamse samenwerking ook terug komt in de keuze van acteurs. De samenkomst van de Nederlandse en Vlaamse tongval voegt daarmee een dimensie toe aan de onderlinge verschillen en de kracht van deze bewerking. Ditzelfde geldt voor de enscenering die geknipt is voor dit toneelstuk. Een straks gestileerd huis dat tekenend is voor de uiterlijke schijn van de hoofdrolspelers, maar gaandeweg het verhaal steeds meer gebreken vertoont en tegen het einde van de avond volledig is ingestort terwijl de levens van de hoofdrol spelers gewoon doorgaan.

Aan het einde van De Ideale Man kunnen Robert Chiltern en het publiek niet anders concluderen dat een citaat van mevrouw Cheverly uit het oorspronkelijke toneelstuk meer dan treffend is: ‘Morality is simply the attitude we adopt towards people whom we personally dislike.’