Het ongelijk van Frank Ankersmit
'Met de kennis van nu'
Onlangs stuitte ik op een wat ouder opinieartikel van Frank Ankersmit, waarin hij fulmineerde tegen het door de VVD omarmde neoliberalisme.
Doordat volgens Ankersmit het neoliberalisme door iedereen in verband werd gebracht met de kredietcrisis had de VVD 'meteen al een probleem' omdat 'de VVD de zondebok dreigt te worden van de rampen van het neoliberalisme.'
Om dat te voorkomen moest de VVD terugkeren naar het liberalisme zelf, maar, zo vond Ankersmit, daarvoor ontbrak het de partij aan denkkracht. Over de Teldersstichting (de aan de VVD gelieerde denktank) schreef hij zelfs 'dat de ideologische klok daar ergens rond 1995 is stil komen te staan.' (In die periode werd de TS overigens gevormd door mannen als Cliteur en Van der List, voorwaar geen belediging dus).
Als gevolg van deze neoliberale koers zou de VVD zijn unique selling point 'betrouwbaar financieel beleid' kwijtraken, en nog verder in het electorale slop raken (let op: het is een artikel uit maart 2009).
Een goede twee jaar later kunnen we vaststellen dat Ankersmit er destijds wel heel erg naast heeft gezeten. Het was juist met name de economisch rechtse agenda waardoor de VVD eerder dit jaar de grootste partij van Nederland werd, en hebben we nu zelfs een VVD-premier die Hayek één van zijn favoriete denkers noemt. Juist de vroegtijdige signalering door de VVD van de ernst van de kredietcrisis voor Nederland stond centraal in een van de verkiezingspotjes (en met succes).
Overigens reageerde destijds niemand minder dan Frits Bolkestein op Ankersmits stuk. Bolkestein schreef:
Ik weet wat het liberalisme is, maar niet wat het neoliberalisme is. Sterker: ik ken geen liberaal die dat wel weet. (...)
De Amerikaanse overheid verplichtte banken hypotheken te verstrekken aan minvermogenden, onder wie minderheden. Er was veel te weinig toezicht op banken. Het optimisme van de vorige voorzitter van de Fed, Alan Greenspan, over het zelfreinigende vermogen van bankiers, is gelogenstraft. Ondernemers hebben altijd de neiging de grenzen van het kapitalisme op te zoeken. Sommigen gaan daar overheen. Ankersmit noemt dat denk ik het neoliberalisme. Ik noem het de menselijke aard die naar excessen streeft. (...)
Ankersmit verwacht te veel van de overheid. Die was verantwoordelijk voor de WAO-ellende in de jaren tachtig en voor de integratie met behoud van identiteit-ellende in de jaren negentig. Een kleine maar krachtige overheid blijft het liberale ideaal. Liberalen delen met socialisten hun optimistisch mensbeeld. Maar socialisten hebben een optimistisch beeld van de overheid, liberalen een pessimistisch. Voelt Ankersmit zich misschien beter thuis bij de PvdA dan in liberaal gezelschap?
Het zal u waarschijnlijk niet bevreemden dat Ankersmit in deze zelfde periode zijn VVD-lidmaatschap opzegde.
