Het lijkt wel of er helemaal geen Atlantici meer zijn

Het gaat de laatste weken veel over Europa, wat logisch is gezien de crisis waarin de Europese Muntunie verkeert. Anders dan velen ben ik echter van mening dat Angela Merkel die koelbloedig en bezonnen te lijf gaat en dat het goed is dat de EU niet over die 'slagkracht' beschikt die de markten graag zien. Zou de kans op fouten en blunders niet veel groter zijn als de EU onder hoogspanning veel besluitvaardiger zou zijn? Nee, dan liever Merkel, die er tenminste voor zorgt dat de eurocrisis 'ordelijk' (dat wil zeggen: in de juiste volgorde vanuit Duits gezichtspunt) wordt aangepakt. En omdat Duitsland ook met Europa is verknoopt, komt ook heus de Europese Idee wel weer aan bod, maar met meer realiteitszin en minder bevlogen luchtfietserij. Zie daarover mijn bijdrage vandaag in de gedrukte uitgave van de Volkskrant, die vooralsnog alleen voor de abonneehouders op de website te lezen valt.

Wel kwam ik op diezelfde website van de Volkskrant een eerder stuk tegen dat over de toekomst van het Atlantisch Bondgenootschap gaat, afgedrukt in juli, nadat de Amerikaanse (oud-)minister van Defensie Robert Gates bij zijn terugtreden voor 'irrelevantie' van de NAVO had gewaarschuwd. Die boodschap is nog steeds geldig, al is in Libië Kadhafi nu na vijf maanden bombarderen uit de lucht op de vlucht gejaagd (maar ja, dat lukt de Amerikanen met Saddam na de inval in Irak binnen drie weken) en is zelfs alle Amerikaanse aandacht nu even op de eurocrisis gericht. Kort samengevat komt mijn stelling hierop neer dat al diegenen die beweerd hebben dat de NAVO kon worden opgeheven na de val van de Berlijnse Muur ongelijk hebben.

Ten eerste gaan deze critici te makkelijk voorbij aan alle tegenstellingen die ook al tijdens de Koude Oorlog bestonden. In de jaren tachtig was de doorvoering van het NAVO-dubbelbesluit al kantje boord en het Westen is dankzij Gorbatsjov en de implosie van de Sovjet-Unie met de schrik vrij gekomen. Tegelijk was dit natuurlijk een fenomenale overwinning, die werd geboekt zonder dat er in Europa een schot gelost werd. Maar na 1989 is de NAVO pas echt in actie gekomen, op de Balkan met de interventie in echte oorlogen. En met de uitbreiding naar Oost-Europa, die bijna geruisloos verliep (tot de Russen met de mini-oorlog in Georgië in augustus 2008 een streep wilden trekken), heeft de NAVO een gevaarlijk machtsvacuüm opgevuld dat na de ontmanteling van het Sovjetimperium was ontstaan. Daarbij is ook de in potentie zeer riskante terugtocht van Russische troepen uit Midden-Europa zonder wanklank verlopen. Zeker wat de interventies op de Balkan betreft, maar evengoed die uitbreiding met voormalige vijanden, zijn reële wapenfeiten.

Wat mij bevreemdt is dat deze westerse vooruitgang (want dat is het) zo slecht wordt begrepen en uitgedragen, wat waarschijnlijk ook bijdraagt aan de huidige malaisestemming. Niemand schijnt nog van het belang van de band tussen Amerika en Europa te zijn doordrongen, terwijl dit toch echt de kern van onze naoorlogse voorspoed is, en de basis van een internationale orde die nog steeds bestaat en het verdedigen waard is - óók en vooral in ideële zin. Maar links is nooit een grote vriend van de NAVO geweest, in Europa nog minder dan in Amerika (waar de liberals aan de Oostkust pro-Europees waren), en tegenwoordig lijkt rechts een nog grotere tegenstander van internationale samenwerking dan het links dat vroeger door de 'hollanditis' bevangen was. Bij ons (althans op de Dagelijkse Standaard) loopt rechts tegen Barack Obama te hoop en geldt Amerika als een bastion van onverantwoorde spilzucht, en in Amerika moet rechts niks meer van Europa hebben, zeker niet sinds daar het gevoel bestaat dat Fransen en Duitsers sinds 'Irak' aan de verkeerde kant staan. De Atlantische Oceaan is dus een stuk breder geworden. Aan Atlantici de taak die kloof weer kleiner te maken en uit te leggen waarom de NAVO nog evenveel bestaansrecht heeft als in 1949, maar het lijkt wel of er tegenwoordig helemaal geen Atlantici meer zijn. Het kan natuurlijk zijn dat ik de tijdgeest niet helemaal begrepen heb en met mijn rug naar de toekomst sta. Maar in het verleden zijn grote successen behaald die nog wel degelijk 'relevant' zijn voor vandaag. En ik sta niet in voor de resultaten in de toekomst als de band tussen Amerika en Europa wordt losgelaten.