Groot-Brittannië wordt steeds minder groot

De smalende ondertoon waarmee Farage zijn punten tegen de 'EUSSR' scoort, doet het ook goed op de Dagelijkse Standaard. Dat is niet raar, want de euroscepsis is een Britse vinding en veertig jaar geleden wilden de Britten al uit de toenmalige Common Market waar ze in 1973 net lid van waren geworden. De grootste bezwaren leefden toen bij Labour. Groot-Brittannië was onder de Conservatieven van Edward Heath tot de EEG toegetreden en de Britse socialisten wilden daar niet aan. Conservatieven als Enoch Powell, die naar de Noord-Ierse Unionisten zou overgaan, trouwens ook niet. Maar in het door Labour-premier Harold Wilson in 1975 uitgeschreven referendum koos de Britse bevolking met ruime meerderheid voor toetreding en daarmee leek de kous af. Leek, want in de jaren tachtig kwam Margaret Thatcher met haar 'I want my money back' (wat ze ook terug kreeg) en werd de euroscepsis een vast bestanddeel onder de Tories. De uithalen van mevrouw Thatcher tegen Brussel, de Duitsers, de Fransen en wie niet zijn terecht fameus geworden. Ook in Europa dwong zij met haar vastberadenheid respect af. Dat zij onderwijl ook compromissen sloot, bleef verborgen onder haar eigenzinnige retoriek, die helemaal paste bij de kruideniersdochter uit Grantham, boegbeeld van een nation of shopkeepers. Dat beeld ('une nation de boutiquiers') stamt van Napoleon. De Fransen hadden ook weleens hun rake momenten.

In de Britse pers, de serieuze en de tabloids, staat Europa algemeen te boek als stagnerend, niet tot daadkracht in staat. De Britten zelf daarentegen menen hun hervormingspil al te hebben geslikt. Hoog tijd dat die Europeanen eindelijk eens wakker worden uit hun lethargie en de dingen doen die noodzakelijk zijn. Voor The Economist zijn dat eurobonds, het stimuleren van de economie door de Europese Centrale Bank en een afscheid van de Duitse austerity. De Britse eurosceptici willen uit de EU (ook wel 'EUSSR' genoemd, alsof Brussel een soort planeconomie leidt). Premier Cameron, die zijn Tories wil moderniseren, hoopt dit krachtenspel te bezweren met de belofte van een nieuw referendum over het Britse EU-lidmaatschap. Dat is pas over vier jaar en komt er misschien helemaal niet, maar Farage en zijn aanhangers weten nu al dat hun triomf vaststaat. Uittreding van het VK uit de EU is onvermijdelijk.

Toch lijkt het Verenigd Koninkrijk aan grotere erosie onderhevig dan de Europese Unie. De Schotten krijgen in 2014 een referendum met als inzet hun eigen onafhankelijkheid. En het vooruitzicht op een referendum over de EU staat garant voor nieuwe interne verdeeldheid bij de Tories, een verdeeldheid die ook niet weg is als het VK mocht uittreden. Want dat zou betekenen dat veertig jaar Brits lidmaatschap voor niks is geweest en als een mislukking moet worden beschouwd. Een groter failliet kunnen de Britten zichzelf en hun politieke klasse niet geven. Het zou ook een bevestiging van de stagnatie zijn waardoor het naoorlogse Groot-Brittannië in vergelijking tot zijn Europese concurrenten wordt gekweld.

Denkt u even mee met de afgelopen veertig jaar. De toetreding tot de Common Market drukte de Britten in de jaren zeventig met de neus op hun afgenomen concurrentiekracht ten opzichte van het Europese vasteland. Je zou kunnen stellen dat uit dat besef het thatcherisme is voortgekomen, een gevoel van urgentie dat het land op de schop moest. Dat is onder Thatcher ook gebeurd, meer dan elders in West-Europa. Deels succesvol, vooral in Zuid-Engeland en Londen, dat een revival beleefde als financiële hoofdstad van een nieuwe wereldeconomie. Maar met die mondialisering werd Londen ook minder Brits. Tegenwoordig is het een bruisende multiculturele stad waar de gewone Brit die niet in de City werkt weinig heeft te zoeken. Value for money biedt Londen ook niet, het is voor de Britse Henk en Ingrid veel te duur. Groot-Brittannië is momenteel ook het land met het grootste begrotingstekort van de EU, groter dan dat van Spanje. En Noord-Engeland, het oude industriële hartland, is eigenlijk nooit van de crisis hersteld. De oude industriesteden zijn op een enkele uitzondering na minder dynamisch dan voorheen en zien eruit alsof er nog steeds een grauwig socialisme heerst. Dat klopt ook, want in al die veertig jaar is Labour er steeds de baas gebleven. De kleur komt van immigranten, die het VK ook volop heeft. Het welvaartspeil is wel gestegen, net als het particuliere huizenbezit, maar de Britse economie is ook erg afhankelijk van de wereldeconomie (waaronder de Europese). Geen wonder, want het Britse industriële erfgoed is massaal in de uitverkoop gegaan en het land heeft nu een moderne diensteneconomie. Aanpassing aan de buitenwereld staat daarbij voorop.

Je kunt zeggen dat het VK zich aan de veranderende wereldeconomie heeft aangepast, méér dan het kwakkelende Europa. Maar is dat wel zo? Waar de Britse politieke klasse al een halve eeuw gevangen zit in een euroscepsis die steeds hardnekkiger wordt en steeds minder nieuwe vergezichten biedt, heeft de Common Market zich de afgelopen veertig jaar ontwikkeld tot een echte gemeenschappelijke markt. Er is bijna geruisloos een Europa zonder grenzen ontstaan en er is zelfs een gezamenlijke munt ingevoerd. In beide gevallen staan de Britten daarbuiten, uit vrije wil. Tussen de bedrijven door is ook de Berlijnse Muur gevallen en Duitsland verenigd. Dat nieuwe Duitsland is zo sterk en tevreden gesteld dat het ondanks de dure overname van de DDR en de borgstellingen van de laatste drie jaar voor de Zuid-Europese probleemlanden economisch floreert.

In de jaren zeventig waren Griekenland, Spanje en Portugal al van een dictatuur in een democratie veranderd. Ierland veranderde in de jaren negentig van een arme oude Britse kolonie in een economische tijger. Aan de oostkant van het vroegere IJzeren Gordijn is een nieuwe wereld opgenomen, waarin een echte (mislukte) planeconomie is ingeruild voor een markteconomie die in het ene Oost-Europese land succesvoller is dan in het andere, maar overal (one size fits all) een enorme sprong voorwaarts heeft gebracht. Zelfs op de Balkan. Onderwijl is de EU naar achtentwintig leden gegroeid (komende maand komt Kroatië, een land met de grootte van Schotland, erbij) en is er nog geen enkele lidstaat uitgestapt. En dat ondanks de eurocrisis, die voor de Zuid-Europese landen bepaald geen feest is. Maar eruit stappen doen ze niet. Ook Groot-Brittannië is nog EU-lid, al is dat blijven mokken en denken de Britten door smalend over Europa te doen nog steeds baas in eigen huis te zijn. Dat mag, het is een vrije keus. Maar wie verkeert hier nu in denial?

Wie de laatste veertig jaar zakelijk beziet, kan niet anders concluderen dan dat het Europese continent een véél grotere en succesvollere transformatie heeft doorgemaakt dan het Verenigd Koninkrijk. Ook de Amerikanen zien dat heel goed. Maar Nigel Farage en zijn UK Independence Party zien dat anders. Zij beroepen zich op hun eigen gelijk en op de beloofde uittreding van het VK uit de EU die onvermijdelijk gaat komen. Dat laatste kan natuurlijk, maar veel Groot-Brittannië blijft er dan niet over. En Little England is voor alle ondernemende Britten die groter en mondialer denken, en niet te vergeten de miljoenen nieuwkomers uit alle delen van het vroegere wereldrijk, veel te klein.