Een Giselle voor de jeugd van tegenwoordig

Toneelgroep Oostpool en Introdans zetten dansklassieker naar eigen hand.

Het is al langer ‘in’ om klassieke verhalen in een nieuw, eigentijds jasje te steken. Zo werden bijvoorbeeld de werken van William Shakespeare en Jane Austen al gebruikt als basis voor filmkomedies als 10 Things I Hate About You (1999) en Clueless (1995). In deze films werden respectievelijk Shakespeares The Taming of the Shrew en Austens Emma grondig afgestoft; het verhaal is verplaatst naar onze eigen tijd en de hoofdrolspelers zijn van die typische Amerikaanse high school-pubers, die natuurlijk in modern Engels met elkaar converseren. Regisseur Baz Luhrmann pakte het in zijn Romeo + Juliet uit 1996 ietsje anders aan: ja, ook dit was een hippe versie van het aloude bekende liefdesverhaal, maar men hield zich tenminste wel min of meer aan de originele dialogen van Shakespeare. Op zich een gewaagde keuze, want zou de doelgroep zich dan niet gaan vervelen? Tieners staan immers niet bekend om hun onuitputtelijke concentratievermogen. Mede daarom zouden ze niet snel de weg vinden naar de ‘originele’ werken, als deze bijvoorbeeld worden opgevoerd op het toneel.

Evenmin gaan jongeren massaal naar klassieke balletvoorstellingen. Toch zonde dat ze een prachtig verhaal als dat van Giselle dan nooit zullen meekrijgen. Hier hebben Toneelgroep Oostpool en Introdans iets op gevonden; als oude toneelstukken en romans hun weg naar een nieuw publiek kunnen vinden in een geüpdate versie, dan moet dat toch ook lukken met een dansvoorstelling?

Natuurlijk zijn er wat kleine aanpassingen in deze jongerenversie (in de regie van Timothy de Gilde), maar in grote lijnen volgt deze Giselle de originele versie die in 1841 voor het eerst werd uitgevoerd in Frankrijk en zoals die onlangs ook nog in zijn volle ‘ouderwetse’ glorie was te bewonderen bij Het Nationale Ballet.  

Giselle geldt in de danswereld als het toppunt van de Romantiek; het verhaal speelt zich af in verschillende werelden, namelijk in de aardse (eerste akte) en bovenaardse (tweede akte). Dit was gebruikelijk voor balletten uit deze periode. Het aardse tafereel speelde zich meestal af in een lieflijk boerendorpje, maar in het mysterieuze tweede gedeelte sloeg de fantasie pas echt op hol: daar kwamen altijd bovennatuurlijke wezens in voor, die in een soort magische wereld leefden, en om het extra ongrijpbaar en spookachtig te maken danste men deze akte altijd in het wit.

En dan zit er ook nog een verhaal in dit ballet verwerkt; vaak ondergeschikt aan de dans, maar toch essentieel voor het nodige drama. Voor wie het niet kent, het verhaal van Giselle in een notendop: labiel boerenmeisje wordt verliefd op de edelman Albrecht, wordt vervolgens door hem verraden (hij blijkt namelijk al verloofd met een ander!) en sterft aan een gebroken hart. Eenmaal dood sluit ze zich aan bij de Willi’s, een soort wraakzuchtig leger van gestorven maagden die ’s nachts door het bos zweven (inderdaad, we bevinden ons inmiddels in de tweede akte) en elke man die ze tegenkomen de dood injagen. Uiteraard raakt ook Albrecht in hun netten verstrikt, maar Giselle, die nog altijd van hem houdt, besluit om hem te helpen en redt uiteindelijk zijn leven. Haar liefde is sterker dan haar wraaklust en overstijgt zelfs de dood.

Goed, mooi verhaal voor een ballet uit de 19e eeuw, maar hoe maak je hier een hedendaags stuk van? En dan geen dansvoorstelling, maar een zogenaamd ‘coming-of-age’- drama, dat een voornamelijk jong publiek bij de strot moet grijpen? Al drie seizoenen lang maakt Toneelgroep Oostpool dergelijke voorstellingen met en voor jongeren. Dit keer vroegen ze schrijver/acteur Marcel Osterop om op basis van de balletklassieker Giselle nieuw materiaal te schrijven. Zo’n veertig jongeren tussen de 14 en 19 jaar zijn de uitvoerenden; zij werken in de productie samen met de actrice Juul Vrijdag en danseres Karin Lambrechtse. Danseres? Ja, ook in deze Giselle wordt er gedanst, maar dan net even anders. Verwacht geen pirouettes in deze productie.

Wat kunt u dan wel verwachten? Net zoals in de hierboven genoemde films speelt het verhaal zich af in de moderne tijd en zijn de hoofdpersonen tieners. Plaats van handeling is de discotheek. Giselle is nog steeds een labiel meisje dat zich laat verleiden door een knappe, onbekende jongeman; in deze versie niet van adel maar een soort van onbereikbare diplomatenzoon. (Hij heet trouwens nog steeds Albrecht, maar in onze tijd is dat bij jongeren een niet veel voorkomende naam, dus daar doet iedereen in het stuk een beetje lacherig over). Hoewel in het oorspronkelijke ballet van geen belang, krijgen in deze hedendaagse versie juist de vriendinnen van Giselle veel tijd om zichzelf te presenteren en hun mening te geven over de gang van zaken. Dit gaat gepaard met veel populair – en voor pubers vast heel herkenbaar – taalgebruik. Soms misschien een beetje teveel van het goede, maar het punt moge duidelijk zijn: dit is namelijk NU. Hier gaat het dus om jongeren die een avondje uit als verloren beschouwen als ze op z’n minst niet met iemand hebben gezoend.

Het bekende verhaal wordt verder vrij trouw gevolgd, maar waar de Giselle uit het ballet in de tweede akte alleen nog maar de keuze kan maken om haar geliefde te redden (ze is zelf immers dood), daar liggen voor de moderne Giselle meer opties. Laten we het erop houden dat ze, als ze eenmaal in de ‘witte’ wereld is, niet alleen vergevingsgezind blijkt te zijn, maar ook aanvaardt dat het leven soms klappen uitdeelt. Ik denk dat dat de boodschap is die deze productie aan zijn publiek mee wil geven en daar slagen de makers goed in. Met de nodige vaart en humor, maar zeker ook diepgang, zet het gezelschap een intrigerende voorstelling neer, die ook voor een wat ouder publiek zeker de moeite waard is. En alleen al hun versie van een ‘witte akte’ zou u gezien moeten hebben. Beklemmend en wonderschoon. Meters tule komen tevoorschijn, alleen worden ze ditmaal niet gedragen door balletdanseressen. Want dat Giselle meer is dan een ballet alleen, dat moge duidelijk zijn. Het is een verhaal dat elk publiek in elke tijd weet te raken.

Foto: Sanne Peper

Zie hier de speellijst van Giselle. Jongerenvoorstelling over de romantiek, naar het beroemde ballet van Perrot. Door Toneelgroep Oostpool in co-productie met Introdans. Geschreven door Marcel Osterop voor veertig jongeren en twee gerenommeerde performers; actrice Juul Vrijdag en danseres Karin Lambrechtse van Introdans.

regie Timothy de Gilde | choreografie Adriaan Luteijn