Eergisteren schreef mijn gewaardeerde collega en historicus, Dirk-Jan van Baar, een column als reactie op een eerder stuk van mij, waarin ik stelde dat de dramatische situatie in Portugal bewees dat de one-size-fits-all euro niet werkt en ook niet kán werken. Echter, volgens de heer Van Baar bewijst de crisis in Portugal helemaal niets. In deze column wil ik mensen als Van Baar uitleggen waar hun denkfouten zitten. Mijn eerste reactie op de column van Dirk-Jan was 'nee toch, daar heb je hèm weer', maar in tweede instantie was ik hem eigenlijk erg dankbaar, dat hij zijn opvattingen en manier van denken op papier heeft gezet. Dat is prettig, omdat je nu inzicht krijgt in de manier van denken en redeneren, die zo kenmerkend is voor nog steeds veel te veel hoofdstroom media journalisten en opiniemakers, die de Nederlandse burger onjuist en/of onvolledig inlichten over de werkelijke oorzaken van deze eurocrisis en wat we daaraan zouden kunnen, en nu eindelijk ook eens zouden moeten, doen.
Van Baar bevestigt in zijn stuk feilloos waarom de zwakke eurolanden nooit aan de euro hadden moeten deelnemen. Al ver voor de invoering van de euro heeft de
éminence grise van de Duitse (monetaire) economie, professor
Roland Vaubel, zich als econoom verdiept in het politieke project van de Europese gemeenschapsmunt en daar een diepgaande visie over ontwikkeld. En deze visie (tevens advies) heeft hij al in 1979 ook ontvouwd aan de toenmalige Europese politieke elite: de Europese gemeenschapsmunt kan alleen ingevoerd worden parallel aan de nationale munten.
En daarin stond Vaubel bepaald niet alleen. Op verzoek en in opdracht van de Europese Commissie wees een groep internationale topeconomen, bekend onder de naam
Optica Groep, er op, dat het introduceren van een one-size-fits-all-euro voor alle Europese landen desastreuze gevolgen zou hebben voor Europa. De Europese munt zou ingevoerd moeten worden
parallel aan de toenmalige nationale munten. Simpelweg, omdat nationaal monetair beleid (met wisselkoersmechanismen en gerichte rentedifferentiatie) absoluut noodzakelijk is om de onderling sterk divergerende nationale economieën van de Unie goed te kunnen laten functioneren. Zie
hier het origineel uit het financiële archief van de Commissie. Een enkele quote hieruit:
"National orientated monetary policies should remain in tact, to avert 'accidents' such as national economical crisis and national mass unemployment. And an European central bank (...) should be independent similar to the independence of the German Bundesbank."
Deskundige economen onderkenden dus toen al de kwalijke gevolgen die een one-size-fits-all munt zou hebben voor Europa. Daarom pleitten zowel Vaubel als de Optica Group ervoor om de Europese gemeenschapsmunt in te voeren parallel aan nationale munten
Maar ook eurosceptici in de jaren negentig, zoals
Bernard Connolly en
Martin Feldstein, wezen destijds precies op de punten, die voor de heer Van Baar kennelijk altijd verborgen zijn gebleven en gaven toen al aan, dat deelname van zwakke landen aan de euro hun economieën zou vernietigen, hun burgers in armoede zou storten en dat de euro uitsluitend in stand gehouden zou kunnen worden door structurele Noord-Zuid transferbetalingen, waar een land als Nederland intussen aan onderdoor gaat. Van Baar schijnt deze consequenties kennelijk te beschouwen als 'onvermijdelijkheden'. Maar ik zou zeggen dat het onwettig gedrag is van de beleidsmakers, schending van elementaire mensenrechten en misdaden tegen de menselijkheid. Ja, daar is geen woord Spaans bij heer Van Baar, maar ik overdrijf niet en dat zal ik hieronder nader toelichten. Maar eerst wil ik ingaan op enkele uitspraken uit het artikel van onze Dirk-Jan.
Allereerst deze, ik citeer Van Baar:
"En o ja, tegenover de dollar houdt de euro de laatste jaren stevig stand. De buitenwereld doet wel denigrerend over het gebrek aan slagkracht van Europa, dat de eurocrisis maar niet de baas lijkt te komen, maar blijft in de euro toch gewoon zaken doen. (...)."
Natuurlijk blijft men in de eurozone met de euro zaken doen, daar was die muntunie voor bedoeld! Er is immers nu (nog) geen alternatief. Overigens, de euro mag zich dan redelijk staande hebben gehouden tegenover de US-dollar, maar dat zegt meer over de zwakte van de Amerikaanse munt, dan over de kracht van de euro. U weet wel, 'in het land der blinden is éénoog koning'. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de euro-koers ten opzichte van de Australische dollar, de Noorse kroon of de Zwitserse franc. Weet Van Baar eigenlijk wel dat de Zwitserse centrale bank al sinds 2010 een bewust interveniëringsbeleid voert om de wisselkoers Zwitserse Franc/Euro niet door het dak te laten schieten? En weet Van Baar eigenlijk wel dat de rol van de euro als
internationale reservemunt inmiddels drastisch is gekrompen? En is het Van Baar ontgaan, dat daar waar de gehele eurozone economische krimp vertoont, het juist in het Verenigd Koninkrijk beter gaat volgens marktonderzoeker
Markit? Zou de Britse euro-loosheid er wellicht iets mee te maken kunnen hebben? Ook andere niet-euro landen zoals Noorwegen, Zweden en Zwitserland doen het economisch beter dan de eurolanden. Allemaal toeval natuurlijk.
Maar laat ik Van Baar verder citeren:
"Tegelijk zien we een nu al jaren durende economische neergang van vele economieën binnen de eurozone die zich vooral in Zuid-Europa (waaronder het relatief arme Portugal) manifesteert. Daarbij mag worden aangetekend dat het in Groot-Brittannië niet echt beter gaat, terwijl de Duitse economie (die voor de schulden in de hele eurozone moet instaan) floreert. Dat is uiteraard geen ideale situatie. Maar doordat de zuidelijke landen anders dan vroeger bij financiële crises hun munt niet meer kunnen devalueren, zijn er nu structurele tekortkomingen blootgelegd die anders verborgen zouden blijven."
Tussen neus en lippen stelt Van Baar hier, dat de nu al jaren durende economische neergang zich in vele (zeg maar gerust: alle) Zuid-Europese economieën manifesteert en dat we als gevolg daarvan in de eurozone een N/Z-transferunie hebben. Heer Van Baar doet dit af als geen ideale situatie'. Maar heer Van Baar, dit is nu juist het desastreuze gevolg van de one-size-fits-none euro en dus de kern van het probleem! Hier draait het juist om! Die structurele tekortkomingen, door sommigen ook wel 'weeffouten' genoemd, moeten worden hersteld. En die herstel je natuurlijk niet door vervolgens versneld verder te gaan op de destijds ingeslagen, verkeerde, weg.
Nogmaals Van Baar:
"Maar doordat de zuidelijke landen anders dan vroeger bij financiële crises hun munt niet meer kunnen devalueren, zijn er nu structurele tekortkomingen blootgelegd die anders verborgen zouden blijven. De euro heeft de belofte van 'transparantie' meer dan waar gemaakt. Wat wij zien bevalt ons niet, maar kan ook niet - anders dan vroeger - onder het tapijt worden geveegd.
Aangaande de one-size-fits-none euro wordt het voor Van Baar kennelijk eerst nu duidelijk wat op de middelbare school aan elementaire (monetaire) economie wordt onderwezen en waarop talloze internationale economen (waaronder de genoemde Feldstein en Connolly) in de jaren negentig al vóóraf hebben gewezen. Maar toen wilden de euro-gelovigen dat kennelijk niet weten of horen en staken hun kop in het zand. Deze structurele tekortkomingen zijn dus niet nieuw maar al járen voorafgaand aan de invoering van de euro algemeen bekend en erkend.
Maar het wordt nog mooier, ik citeer Van Baar weer:
"Ik zie niet in waarom een devaluatie van nationale munten die voor noordelijke landen als Nederland als geldontwaarding (inflatie) en zelfs sluipende diefstal zou worden geduid voor Portugal een oplossing zou zijn. Een solide munt is in het voordeel van iedereen, of je nu Nederlander of Portugees bent. Ieder mens heeft baat bij fatsoenlijk financieel beheer, in die zin is de euro inderdaad one-size-fits-all. Het verklaart tevens waarom de Portugezen en al die andere geplaagde Zuid-Europese volkeren tot nu toe niet uit de euro zijn gestapt. Een uittreden zou hun schuldenpositie nog veel erger maken."
In onderstaand grafiekje wordt in één oogopslag duidelijk waarom de euro voor een land als Portugal veel te duur is en voor een land als Duitsland veel te goedkoop. Het laat ook zien dat de Interne Markt niet goed kan functioneren vanwege de grote onderlinge verschillen:
The unfair value of the Euro for all Euro-countries, according to Morgan Stanleys 2013 PPP-analyses of the relative changes in competitiveness for each country since they joined the Euro --- Because only the Netherlands entered the Euro with its national currency substantially (13%) undervalued, for the Netherlands the present fair value euro exchange rate is now $1.38. Het moet zelfs voor een niet-econoom als Van Baar duidelijk zijn dat de structurele economische onevenwichtigheden tussen de verschillende eurolanden debet zijn aan de thans ontstane malaise en instorting van de Interne Markt, waarvan een land als Nederland bij uitstek de dupe is. Waar het om draait heer Van Baar, is juiste en eerlijke wisselkoersen, slechts dan kan de Interne Markt goed functioneren. Om dat te bereiken zou men dus bijvoorbeeld kunnen denken aan de herintroductie van nationale munten met een goed geconstrueerd wisselkoersmechanisme. Dat maakt de boel niet erger, maar beter. Want juist dan komen er weer investeringen, worden er banen gecreëerd en nemen belastinginkomsten in de probleemlanden toe, waarna de capaciteit tot het terugbetalen van (staats)leningen dus toe zal nemen, óók van die leningen die gewaardeerd zijn in sterkere valuta. Heer Van Baar, verdiept u zich eens in de vele economische research papers dienaangaande.
Maar dit was nog niet alles. Weer een citaatje:
"En het is het summum van noordelijk paternalisme als eurocritici zuidelijke landen een medicijn (devaluatie) voorhouden dat ze voor het eigen land verontwaardigd van de hand wijzen. Zo'n devaluatie die de concurrentiekracht van de zuidelijke economieën slechts tijdelijk versterkt, is een lapmiddel."
Hiermee toont Van Baar aan niets van monetaire economie te snappen, want wat hij hier schrijft is klinkklare onzin. Want de enige manier voor de zwakke landen om hun economieën weer aan de praat te krijgen is de wederinvoering van hun eigen munt, de monetaire devaluatie daarvan in combinatie met het voeren van een eigen rentebeleid. Hierdoor komen de werklozen weer aan het werk, kunnen de inkomens van de mensen weer toenemen, wordt er weer geld verdiend, kunnen schulden worden afbetaald. Zouden die landen gedwongen worden om gevangen te blijven in de euro, dan kan dat niet. En met alle desastreuze gevolgen vandien, zoals we die gevolgen al bijna vier jaar met zijn allen kunnen vaststellen. Me dunkt, in de recente monetaire geschiedenis is het (IMF-)recept voor in financiële problemen verkerende landen altijd geweest: economische hervormingen, monetaire devaluatie van de munt en (zo nodig door kwijtschelding) terugbrengen van staatsschulden tot een houdbaar niveau. De eerste paar jaar betekent dat een bittere pil om door te slikken, maar daarna herstelt de economie zich weer. Dit beproefde recept is in het verleden steeds met succes toegepast en dat zouden we nu dus ook voor de zuidelijke eurolanden moeten doen. Zo simpel is het!
Ik wil nog een laatste citaat van Dirk-Jan aanhalen. Hij schrijft:
"In die zin hebben hervormingen - en de invoering van de euro was voor álle EMU-deelnemers een enorme hervorming - altijd een ontwrichtende uitwerking op samenlevingen. Maar de Europese 'samenleving' die intussen ook is gegroeid (en die voor alle deelnemers meer groeiperspectieven biedt dan een terugval naar nationale opties) wordt pas echt ontwricht als het huidige euro-pact wordt ontbonden.
De crisis in Portugal bewijst helemaal niks. Hoogstens dat de landen in de Zuid-Europese periferie moeite hebben om mee te komen met landen als Duitsland, dat inderdaad geen model voor de hele eurozone kan zijn (iets dat Nederland als 'Duitser dan de Duitsers zelf' nog wel schijnt te denken).
De crisis in Portugal is ook onze crisis."
Ik weet niet wat de heer Van Baar bedoelt met
'...hervormingen (...) hebben altijd een ontwrichtende uitwerking op samenlevingen'. Het kan hem blijkbaar weinig schelen dat hele Europese volken in het verderf worden gestort. Dat kinderen in
Zuid-Europa niet meer te eten hebben en hele volkstammen aldaar niet tot nauwelijks meer toegang hebben tot de meest elementaire medische voorzieningen. Klaarblijkelijk vindt de heer Van Baar dat allemaal best, ter meerdere eer en glorie van het federale ideaal. En inderdaad met deze one-size-fits-none euro en transferunie is de crisis in Portugal ook ónze crisis. Maar dat is dus helemaal niet nodig. Want met verstandig beleid kan Portugal gewoon op eigen kracht herstellen. En met het daarop volgende herstel van de Interne Markt zal het ook bij ons in Nederland direct veel beter gaan.
De kosten van het huidige 'doormodder scenario', dat momenteel wordt gevoerd zullen gigantisch zijn. De eerder genoemde professor Vaubel geeft in de kwalitatief hoogstaande
BVMW-eurocrisisconferentie bundel van december afgelopen jaar een interessante berekening. Hij rekent Europa namelijk voor, dat (her-)invoering van de drachme, parallel aan de euro 'Europa' éénmalig een bedrag kost van ongeveer vijf-en-half miljard. Terwijl 'Grieks doormodderen' via allerlei 'noodfondsen' de EU al bijna 250 miljard euro heeft gekost en de teller dan ook nog eens door blijft lopen... Vaubel merkt daarbij fijntjes op dat de kosten van het daadwerkelijk redden van Griekenland dus '
peanuts' zullen zijn vergeleken met de kosten voor de EU in het huidige politieke doormodder scenario. En dan hebben we het alleen nog maar over dwergstaat Griekenland. Enig idee welke kosten er gemoeid zullen zijn met het redden van grote eurolanden als Spanje, Italië en ja, ook Frankrijk?
Gelet op de inhoud van zijn artikel zou de heer Van Baar overigens een groot fan moeten zijn van TMS. Want TMS combineert juist de noodzaak van harde hervormingen met het stabiliteitsvoordeel van een gemeenschapsmunt, terwijl zij tegelijkertijd de buitensporige economische onevenwichtigheden van de one-size-fits-none euro ondervangt.
Maar waarschijnlijk kan hij zich uitstekend vinden in de tweet die EP-voorzitter Schulz gisterochtend de wereld instuurde:
Heer Van Baar, wakker worden alstublieft!
