Een vloeiende Sacre

Opnieuw komt Het Nationale Ballet met een interessant programma in het kader van het Holland Festival; het gezelschap brengt maar liefst twee wereldpremières op de planken, namelijk Sacre du Printemps van de Chinese choreograaf Shen Wei en Overture van de Britse choreograaf David Dawson. Voor deze laatste is de samenwerking met Het Nationale Ballet niet nieuw; van 2004 tot 2006 was hij al aan het gezelschap verbonden als huischoreograaf. Voor Shen Wei is het wel de eerste keer- en misschien is zijn taak wel het zwaarst; waar Dawson een geheel nieuw, eigen werk heeft gecreëerd, dat men met een open blik kan aanschouwen, daar heeft Shen Wei het aangedurfd om een 'remake' te maken van het vermaarde ballet Le Sacre du Printemps. Dat schept verwachtingen!

Voor wie het niet weet: Le Sacre du Printemps werd voor het eerst uitgevoerd door het Ballets Russes in 1913 in Parijs en zorgde destijds voor behoorlijk wat opschudding. Zowel de muziek van Stravinsky als de choreografie van de beroemde Russische danser Nijinsky waren voor het toenmalige publiek even nieuw als shockerend. Voor- en tegenstanders gingen tijdens de uitvoering met elkaar op de vuist en alleen door ingrijpen van de politie kon de première van het stuk uiteindelijk worden voortgezet. Nu is het voor ons misschien onbegrijpelijk dat mensen gingen rellen bij een balletvoorstelling, maar het is dan ook moeilijk voor te stellen wat voor impact de extreem ritmische muziek van Stravinsky gehad moet hebben; het was muziek die in niets leek op wat men destijds gewend was. Heel controversieel dus. Velen vonden het symfonische geweld (uitgevoerd door een groter orkest dan gebruikelijk) nogal bedreigend en woest overkomen. Om nog maar te zwijgen over wat er op het podium gebeurde; dansers, verkleed als boeren, waren als halve wilden wat heen en weer aan het springen en stampen, terwijl één arme danseres 'uitverkoren' was om zich dood te dansen als offer voor de zonnegod. Barbaarse toestanden dus die de naam 'ballet' niet eens verdienden!

Gelukkig waren er toen al mensen die inzagen dat Stravinsky zijn tijd ver vooruit was en dat zijn unieke, gedurfde compositie van grote invloed zou zijn op de muziekgeschiedenis. Het stuk wordt dan ook vaak 'los' uitgevoerd, zonder ballet erbij. Deze keer waren er dus wel dansers in het Muziektheater: we konden er zelfs genieten van een nieuwe choreografie. Le Sacre du Printemps is sinds de geruchtmakende eerste productie al vele malen in een nieuw jasje gestoken en nu was het de beurt aan choreograaf Shen Wei om zijn tanden erin te zetten. Deze Chinees-Amerikaanse multimedia-kunstenaar heeft al eens eerder een succesvolle, internationaal geprezen Sacre gemaakt, maar die was gebaseerd op een pianoversie van het stuk en zat anders in elkaar qua opzet en structuur. De versie die hij creëerde voor Het Nationale Ballet maakt gebruik van een volledig orkest; in dit geval een voor de gelegenheid wat uitgebreider Holland Symfonia.

Wat we te zien kregen was de persoonlijke interpretatie van Le Sacre door Shen Wei, en dat houdt vooral in dat we de strijd die op het toneel wordt gevoerd heel symbolisch op moeten vatten. Vergeet het verhaallijntje waarin uiteindelijk de plaatselijke schone wordt geofferd om de goden tevreden te stellen; centraal staat de strijd van de mens om het bestaan in het algemeen. Offers moeten we allemaal brengen, of het nu grote of kleine zijn. Vanzelfsprekend gaat dat niet zonder slag of stoot en het zijn deze gevechten, deze – soms dagelijkse – beslommeringen die Shen Wei terughoort in de dreigende, spannende muziek van Stravinsky. Op het toneel vertaalt zich dat in een pakkende choreografie, waarin de eigen stijl van de choreograaf duidelijk herkenbaar is: de zogenaamde Natural Body Development-techniek. Dit betekent dat, in tegenstelling tot het klassieke ballet, er nauwelijks sprake is van uitgesproken poses die lang worden vastgehouden; alle bewegingen gaan dóór en lopen, zo natuurlijk mogelijk, vloeiend in elkaar over. Tel daarbij op een eenvoudig, strak ontwerp voor zowel de kostuums, het decor en het licht (allemaal van de hand van Shen Wei zelf!) en je hebt een moderne Sacre du Printemps die toegankelijk is voor een groot publiek en die nog jaren meekan.  

Overture, het ballet dat geprogrammeerd staat naast de Sacre van Shen Wei, is eigenlijk op twee manieren een wereldpremière: zowel de choreografie van David Dawson als de muziek van componist Szymon Brzóska worden voor het eerst uitgevoerd. Het is het dertiende ballet dat Dawson speciaal voor Het Nationale Ballet heeft gemaakt en zijn inspiratie kwam ditmaal van The Four Quartets; een lijvige dichtbundel van de Britse schrijver T.S. Eliot. (Tevens de auteur van Old Possum's Book of Practical Cats, waar een zeker Andrew Lloyd Webber dan weer een musical van heeft gemaakt) Dawson beschouwt het gedicht als 'pastorale poëzie' en dat stemde hem tot nadenken, onder meer over de kern van het menselijk bestaan. Wie zijn wij, wat willen we? Wat maakt ons menselijk? Dat werd het uitgangspunt voor het ballet Overture.

Veel meer geeft Dawson zijn publiek niet mee; van hem mogen de mensen zelf bepalen wat ze zien in de dans. Niet dat hij ons niks probeert te vertellen, want volgens hem hebben al zijn balletten een verhaal, maar zijn werk kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Begeleid door de verrassend melodieuze en vaak lyrische muziek van Brzóska, met veel solostukken voor de piano, opent Overture krachtig, haast met een schok: we worden verblind door fel licht van tl-buizen, terwijl de muziek losbarst en de dansers direct vol gas geven. Na dit overdonderende begin kent het ballet gelukkig ook genoeg 'rustpuntjes' en het hele stuk door kunnen we genieten van een voornamelijk klassieke stijl met enkele adembenemende, haast acrobatische elementen. Enige minpunt: de kostuums. De fluoriserende neon pakjes deden pijn aan mijn ogen. De artistieke beweegredenen om de dansers in deze lelijke outfits te steken zijn mij helaas niet bekend, maar jammer vond ik het wel. Een klein puntje van kritiek op een verder bijzondere, intense dansvoorstelling.

 

Sacre du Printemps, wereldpremière Shen Wei en Overture, wereldpremière David Dawson - Het Nationale Ballet. Nog te zien op 18, 19, 21 en 22 juni. Zie hier voor meer informatie.