Een juridische boemerang

Ik had vrijdagavond ook een etentje, en de discussies liepen hoog op. Over de rechtszaak tegen Wilders natuurlijk. Nu al is duidelijk dat dit proces diep in de Nederlandse samenleving ingrijpt, omdat het gevestigde denkbeelden ter discussie stelt, maar ook omdat het reeds bestaande vermoedens (over D66-rechters die partijdig zouden zijn en die in Amsterdam - zie het etentje van de arabist Hans Jansen - nog wel linkser zijn dan D66) op een vooraf nauwelijks voor mogelijk gehouden manier bevestigt. De rechtszaak had natuurlijk beter niet kunnen worden aangespannen, maar dat is toch gebeurd, en nu is er een juridisch en politiek feit geschapen dat niet meer kan worden teruggedraaid. Geert Corstens, de president van de Hoge Raad, mag dan in het televisieprogramma Buitenhof wel zeggen dat door de wraking van de dienstdoende rechters is bewezen dat Wilders een eerlijk proces krijgt, maar de meeste niet-juristen (en ik moet zeggen: ik ook) zullen eerder zeggen dat nu zelfs van hogerhand explicitiet is vastgesteld dat deze rechters hun werk vooringenomen deden. Wraking mag dan vaker voorkomen, maar dat lijkt mij in zo'n politiek gevoelige zaak het ergste dat mogelijk was. Voor het vertrouwen in de Nederlandse rechtstaat catastrofaal, maar Corstens meent de schuld daarvoor opnieuw bij Wilders te moeten leggen (wat het idee dat de slagers hier hun eigen vlees keuren voor de zoveelste keer versterkt).

Zelf had ik ook mijn bedenkingen over de manier waarop het 'kamp Wilders' de onpartijdigheid van de rechters bij voorbaat in twijfel trok. Dat zij dit doen is op zichzelf begrijpelijk. Wilders wordt met de dood bedreigd, is voor zijn leven voor zijn bescherming van de staat afhankelijk, maar wordt wel voor de rechter gesleept. Ook een criticus als Afshin Ellian is bedreigd en de zoon van Hans Jansen moest onderduiken. Hun ervaringen met de moslimwereld kleuren uiteraard hun kijk op de zaak. Maar in Nederland is het een uitgangspunt dat iemand onschuldig is zolang zijn schuld niet is bewezen. Volgens datzelfde principe moet je in het openbaar niet bij voorbaat gaan roepen dat rechters partijdig zijn of dat hier van een showproces als in Egypte of de Sovjet-Unie sprake is. De wraking van afgelopen vrijdag bewijst dat het hier ook niet zo erg is. Maar door diezelfde wraking zullen we helaas ook nooit weten of de dienstdoende rechters in staat waren geweest de vermoedens van partijdigheid via de motivering van het het uiteindelijke vonnis te weerleggen. En dat is hoogst ongelukkig, misschien ook voor Wilders. Want de rechtszaak blijft nu nog maanden voortslepen, met nieuwe rechters, en de kans op veroordeling is er mijns inziens niet kleiner door geworden. En dat terwijl 'kamp Wilders' afgelopen week alleen maar overwinningen haalde, nadat een eerste verzoek tot wraking was afgewezen (waardoor de rechters toch al de schijn tegen kregen).

Wilders begon twee weken terug dus al met een 1-0 voorsprong (nog afgezien van het feit dat de publieke opinie op zijn hand lijkt doordat velen vinden dat deze rechtszaak er nooit had moeten komen). Het werd 2-0 en misschien zelfs 3-0 doordat het OM (dat in eerste instantie al niet tot vervolging wilde overgaan, maar daartoe door het Amsterdamse hof werd gedwongen) vrijspraak op alle punten voor Wilders eiste. 4-0, 5-0 en misschien wel 6-0 door het krankzinnig zwakke en verongelijkte optreden van degenen die zich 'beledigd' moesten voelen en hun extremistische advocaten. En 7-0 door de wraking van de rechters die geen vragen wilden stellen aan Hans Jansen. Maar ook bij een 7-0 voorsprong kan Wilders nog steeds veroordeeld worden en ik vraag me af of de aanklacht tegen het lid van het Amsterdamse hof Tom Schalken geen 'overkill' is. Dat betekent dat ook het prestige van het Amsterdamse hof en de Amsterdamse rechtbank in het geding is. De 'andere kant', die op de grond ligt en zeven tellen heeft gekregen, kan alleen nog terugkomen door een KO uit te delen. En dat terwijl de overwinning, want dat zou vrijspraak zijn, op 5 november praktisch binnen leek. (De rechtbank die toch al de schijn tegen had zou immers van hele goede huize moeten komen om nog tot een ander vonnis te komen.)

De inzet is na de wraking van de rechters en de aanklacht tegen Schalken enorm verhoogd. Het proces tegen Wilders gaat nu niet alleen meer om Wilders, de vrijheid van meningsuiting, de 'gekwetstheden' van allochtone minderheden en van moslims in het bijzonder, de koran, en het voortbestaan van het gedoogkabinet-Rutte, maar ook om het gezag van het Amsterdamse hof, van de Amsterdamse rechters en het vertrouwen in de Nederlandse rechtstaat, die nu zelf mede in de beklaagdenbank staat. Dat is wat erg veel. Misschien hadden Wilders en zijn advocaat Mosco beter nog een nachtje kunnen slapen voordat zij hun verzoek tot wraking en vervolgens de aanklacht tegen Schalken deden. In elk geval is door het proces tegen Wilders, dat een nieuwe escalatiefase is ingegaan, een juridische boemerang in werking gesteld. En anders dan in september bij de kabinetsformatie kun je hier de stekker er niet zomaar uithalen en weer instoppen.