ECB spant met QE paard achter de wagen

Tot vrij kort geleden werd er nauwelijks over staatsschulden gesproken, het was of die niet bestonden. Het enige topic was groei, dat was de oplossing voor alle problemen.

Ook leek er eigenlijk maar weinig besef te bestaan over de implicaties van het lid zijn van de eurozone. Men besefte niet dat elke financiële manoevre in welke eurozone lidstaat dan ook zijn repercussies zou hebben in alle andere. Anders gezegd: dat zuinig aandoen in één lidstaat en er met de pet naar gooien in een andere, ook gevolgen voor de zuinige staat had.

Het IMF was de eerste die, noodgedwongen, over ondragelijke  schulden repte: de schulden van Griekenland waren zo hoog gestegen dat zonder kwijtschelding van een groot deel ervan Griekenland zou  ineenstorten en verder doorgaan onmogelijk was. Het IMF dreigde anders zijn handen ervan af te trekken. Het gevolg was de befaamde haircut en vervolgens oorverdovende stilte.

Wat de ongeïnformeerde  belastingbetaler niet kon weten was dat hij aansprakelijk was geworden voor alle schulden van de eurozone. In de bailouts, de leningen aan Griekenland, Portugal, Ierland, Spanje en later Cyprus was hij degene die garant stond. Hij wist het niet, want het kostte hem nog geen echt geld. Op basis van zijn garanties werd er op de kapitaal markt geld geleend om de bailouts voor die landen te financieren.

Het ESM en zijn voorgangers konden immers, met toestemming van de parlementen maar zonder verdere controle erover, geld op de kapitaal markt lenen om bailouts te financieren. Eigenlijk functioneren zij als een soort banken zonder bankvergunning. Dat komt erop neer dat er op naam van de burgers geld wordt geleend zonder dat deze dat weten en voelen. Hetzelfde gaat gelden voor het bankengarantiefonds. Ook daar kan op geleend gaan worden.

Lenen kan gebeuren om drie redenen: investeren in nieuwe kapitaalgoederen die in de toekomst hun geld zullen opbrengen, of om uitgaven te doen die men zich nu niet kan veroorloven maar later wel of om geld te lenen omdat men geld tekort komt (maar zonder voldoende terugbetaalcapaciteit). De eerste twee redenen zijn aanvaardbaar, de derde niet. En dat is wat in de eurozone gebeurt.

De schuldenlast van de eurozone, onbedwingbaar elk jaar tot in de toekomst hoger, omdat de lidstaten meer geld moeten blijven uitgeven dan er binnenkomt, die binnen elke jaren boven de 100% van het jaarlijks binnenkomende geld zal stijgen, staat geen verder lenen toe. In feite, als de rente gaat stijgen, en in het VK moet dat -om de economie in goede banen te houden- binnenkort gebeuren, en ook in de VS valt er niet aan te ontkomen nu de groei doorzet, zal de rentelast voor de eurozone al zo ver stijgen dat die voor het zuiden onbetaalbaar is en voor het noorden een zware belasting van de economie. Het water is dus tot aan de lippen gestegen. De eurokas is leeg.

Lenen kost geld en kan niet meer, geld bijdrukken is gratis. Dat wordt de slogan van de komende tijden. Zelfs Duitsland geeft toe, en dat is een toegeven dat historisch gezien pijn moet doen, dat om de lage inflatie te lijf te gaan, geld bijdrukken mogelijk moet zijn, want de euro is te duur en dat remt de (nauwelijks aanwezige) economische groei. Meer euros in omloop leidt volgens de gevolgde gedachtengang tot meer investeren, meer geld verdienen en economische groei, stijgende vraag en dus stijgende prijzen en dus de ideale inflatie van 2%, althans zo denkt de ECB. Dus gaat de ECB wellicht binnenkort over tot Quantitative Easing oftewel het aanzetten van de drukpers. Doordat er dan zoveel meer euros in omloop komen zal ook de wisselkoers van de euro ten opzichte van de dollar etc dalen en dus de concurrentiepositie van de eurozone verbeteren. Dat is overigens juist het aspect dat aanleiding kan geven tot een valutaoorlog en volgens internationale afspraken zou dat niet gebeuren. Maar goed.

Waar gaat dat geld heen? Wel, de ECB gaat dan obligaties van de eurolanden opkopen, en, naar verluidt, ook obligaties van bedrijven in de eurozone met dat vers van de pers gerolde nieuwe geld. Obligaties van lidstaten dus waarvoor deze al geld hebben gevangen en die voor het allergrootste deel in handen van de banken zijn. De banken hebben dus dat nieuwe geld in kas en gaan het investeren. Daar zit de economische bobbel. Men kan de banken niet dwingen in de eurozone bedrijven te investeren. Dat is in de VS en het VK al gebleken. Banken zijn geen filantropische instellingen. Bovendien gaan bedrjven alleen investeren als het vooruitzicht van de verkoop van hun productie goed is via binnenlandse, intraeurozone- verkoop of export buiten de eurozone. Voor de binnenlandse verkoop is binnenlandse koopkracht nodig en die is er niet door de austerity, daardoor is juist de deflatie ontstaan. Dat geldt ook voor verkoop binnen de eurozone. Her risico dat de banken dus buiten de eurozone gaan investeren of opnieuw staatsobligaties gaan opkopen is dan ook levensgroot en daar schiet de eurozone niets mee op.

Tot hun  verbazing hebben economen in de VS en het VK gemerkt dat daar de inflatie nauwelijks of niet toenam door de QE. Zij dachten dat dat wellicht kwam door investeringen van het nieuwe geld in de Emerging Markets in plaats van in de USA of  VK. Toen de tapering (het terugdraaien van de Quantitative Easing) begon bleek dat inderdaad de financiering van de Emerging Markets danig te verstoren. Sommige economen twijfelen dan ook aan het nut van die QE. Ergo, noch voor het reguleren van de inflatie, noch voor het stimuleren van de binnenlandse economie is de QE een beproefd recept en voor het manipuleren van de wisselkoers eigenlijk niet toegestaan.

Het opkopen van obligaties van grote internationale bedrijven is ook zinloos. Dat geld wordt dan door hen geïnvesteerd in goedkope landen vestigingen. Opkopen ten gunste van het MKB is wel heel ingewikkeld. Voor de banken in de eurozone is het gunstig. Zij ontvangen geld voor in een flink aantal gevallen niet geheel echt gedekte obligaties en kunnen dat zo gunstig mogelijk investeren. En de uiteindelijke aansprakelijkheid ligt, ja, bij het ESM en dus de belastingbetaler.

Er is ook nog een ander punt. Het GDP (BBP) van de eurozone loopt iets terug maar is toch vrij constant. Alleen export naar buiten de eurozone is voor de eurozone gunstig. De export/importen binnen de eurozone verschuiven alleen maar de groei en krimp van de ene lidstaat naar de andere. Als Spanje meer gaat exporteren naar voorbeeld Nederland dan heeft dat een positieve invloed op de Spaanse handelsbalans maar een negatieve op de Nederlandse, alleen een verschuiving. De gehele eurzozone schiet er geen stuiver mee op. Alleen meer export naar buiten de eurozone en minder import levert wat op. Dat is weer die schizofrenie van de eurozone waar ik al meer op gewezen heb.