Duitsers kunnen blij zijn dat anderen nu eens bij hen in het krijt staan

Afgelopen donderdag verscheen in de Volkskrant een stuk van mijn hand onder de titel 'Duitsers moeten blij zijn dat anderen nu eens bij hen in het krijt staan'. Voor dat 'moeten' had ik liever 'kunnen' gehad (zie titel hierboven, want dat 'blij zijn' bepalen ze zelf), maar de kop komt verder overeen met de strekking van mijn betoog. Daarop kwam vervolgens een reactie van Willem-Jan Hilderink op de Dagelijkse Standaard, onder de titel 'Hoeveel willen wij de Duitsers laten betalen?'. Ik neem zijn titel als uitgangspunt om mijn stuk nader toe te lichten.

Allereerst dat 'wij' van Willem-Jan. Wie zijn dat? Niet de Nederlanders. Wij vinden dat de Duitsers allang genoeg hebben betaald voor hun schuld aan WO II en volgen al sinds 1983 de koers van de Bundesbank. Voor de goede orde: uit vrije wil, omdat het goed voor de gulden was, en later goed voor de euro, die op solide Duitse leest moet worden geschoeid. Ik schrijf al sinds de vroege jaren negentig over EMU-zaken, nam een eurosceptische koers in (d.w.z. wees op de risico's, met name voor Nederland, dat een sterke munt voor de euro ging inleveren), maar moest vaststellen dat niemand serieuze bezwaren had. Het bedrijfsleven was krachtig voor. Wel was er wat gesputter van VVD-zijde over het gesjoemel met de EMU-criteria (een punt van André Szász, directeur Internationale Zaken van De Nederlandsche Bank, die erop wees dat een EMU zonder Europese politieke unie die naleving van begrotingsafspraken kan afdwingen een waaagstuk was), maar dat heeft er niet toe geleid dat de VVD tegen invoering van de euro was. Integendeel, mits goed uitgevoerd zou het economisch goed zijn voor Nederland en Europa. Dan houdt het op en moet je accepteren dat Nederland uit vrije wil voor de euro kiest. De bezwaren tegen de euro zijn pas gekomen nadat deze was ingevoerd. Te laat dus. Teruggaan naar de gulden is alleen tegen zeer hoge kosten mogelijk en waarschijnlijk is dat we hetzelfde blijven doen als Duitsland. In financiële zaken stelt Nederland zich namelijk Duitser op dan de Duitsers zelf.

'Wij' Nederlanders willen dus helemaal niet dat de Duitsers worden leeggezogen. De Duitsers zelf uiteraard ook niet. Daarom is het goed in te zien dat de Duitse politiek zelf voor de euro heeft gekozen, misschien tegen de wensen van een meerderheid van de Duitse bevolking in, maar toch uit vrije wil. De D-Mark, in 1948 een creatie van de westelijke bezettingsmogendheden, is hen niet afgepakt, maar Helmut Kohl heeft dat offer zelf gebracht, in ruil voor Franse instemmiung met de Duitse eenwording. (Het gezinsleven van de familie-Kohl, blijkt uit een net verschenen boek van zijn zoon Walter, werd ook door grote oorlogstrauma's beheerst.) En met die eenwording, afgedwongen door de Oost-Duitsers die massaal voor de Westmark kozen, kreeg Duitsland ook zijn nationale soevereiniteit terug die na WO II verloren was gegaan. Tot die tijd stond het opgedeelde en militair verslagen land onder internationale curatele.

Het schuldbesef voor WO II is de Duitsers niet opgedrongen (te spreken van 'een juk', wat een reaguurder deed, is de wereld op zijn kop), maar leeft bij henzelf. Er valt ook niet te twisten over die schuld, die is overduidelijk. Wel is op dat Duitse schuldbesef het naoorlogse Europa gebouwd (de Franse diplomatie heeft daar briljant van gebruik gemaakt), maar daar waren de Duitse politici zelf bij en zij kregen er iets groots voor terug. Snelle acceptatie door hun diverse keren aangevallen buren, waardoor ze in vrede snel aan hun economische renaissance konden werken. Als de Duitsers flink wat Europese rekeningen (ook tijden de Ostpolitik in Oost-Europa) hebben betaald, dan was dat terecht en tevens lonend. Over de schuld aan Israël hoeven we niet te twisten, aan de Golfoorlog in 1991 is betaald om het niet-meedoen van de Bundeswehr aan de Amerikanen (een steun in de rug tijdens het doordrukken van de eenwording) af te kopen. De rekening voor de eenwording was een rekening aan minder fortuinlijke Duitsers zelf.

Heeft Duitsland nu wel genoeg betaald? Het betreft hier een historische schuld die nooit voorbij is, niet goed in geld is uit te drukken (het is vooral een psychische last) en die hoogstens gaat slijten en weg gaat vallen tegen de 'schuld' en tekorten van anderen. Daarbij kun je zeggen dat de Bondsrepubliek al die betalingen tot nu toe heeft kunnen dragen en dat die haar economisch succes niet in de weg hebben gestaan. Momenteel moeten de financieel sterke lidstaten van de eurozone instaan voor de zwakke landen. Dat doen ze niet voor de zwakke landen, maar voor zichzelf. Er is immers een dusdanige vervlechting met de invoering van de euro ontstaan (vooral doordat Noord-Europese banken die met belastinggeld overeind gehouden moeten worden in Zuid-Europese staatsschulden zitten en een grote hypotheekbank in München ook voor tientallen miljarden in Ierland het schip is ingegaan), dat hun schulden ook onze schulden zijn (al ben je beter af als Duitser dan als Griek, die totaal van de Duitse borgstelling afhankelijk is). Het is in ons eigen en in het Europese belang als de euro blijft voortbestaan. De zwakke landen kunnen zich een uitstappen uit de euro onder de huidige omstandigheden niet permitteren, dat zou financiële zelfmoord zijn. En ik denk niet dat Duitsland uit eigen beweging uit de euro zal stappen, want dat betekent het einde van de band met Frankrijk, dat op haar beurt weer aan het vasthouden aan de band met Duitsland en de band met de zuidelijke landen hecht. Dat zorgt voor een Europese Schuldengemeenschap (noem het voor mijn part Transfer-Unie, zoals die bijvoorbeeld tussen Noord- en Zuid-Italië ook bestaat) met een lotsverbondenheid die krachtiger (want niet makkelijk terug te draaien) is dan voorheen.

Conclusie? Alle speculaties over het opbreken van de eurozone zijn op drijfzand gebaseerd. En voor de Duitsers is er de psychologische verlichting dat zij nu eens niet de historische zondaars (schuldigen) zijn, maar dat anderen bij hen in het krijt staan en zich naar hen moeten richten. Dat mag best wat kosten, en elke andere oplossing - zoals terug naar 'nationaal' gaan - kost meer. Het is een politieke erkenning van de Europese financieel-economische realiteit om dat verlies te nemen. Ik zeg dat als euroscepticus van het eerste uur (sinds het verdrag van Maastricht 1991).