Democratie onder druk

De EU heeft Rusland uitgedaagd met betrekking tot Oekraïne, nog verergerd door het provocatieve en uiterst onverstandige optreden van het liberale duo Verhofstadt en Van Baalen ('We have won!'). De EU zelf is intern sterk verdeeld over de aanpak van de eurocrisis en de desastreuze sociale gevolgen daarvan. En dan hebben we nog het beoogde vrijhandelsakkoord tussen de VS en de EU (TTIP), waarbij de macht van nationale parlementen verder uitgehold lijkt te worden. Is er reden om ons zorgen te maken?

Laten we eens beginnen met de dreigende escalatie in De Krim. In een goed en genuanceerd stuk wijst Weird Duk op de Russische strategische belangen in die regio. Zonder erkenning van die belangen is er geen vreedzame oplossing mogelijk, schreef Duk. Dat ben ik met hem eens. Er zal langs diplomatieke weg een oplossing moeten worden gevonden, waarbij voor hun beurt sprekende MEP's voorlopig een 'spreekverbod' opgelegd moet worden, want die schaden de zaak eerder, dan dat zij een oplossing dichterbij brengen. Over verantwoordelijke 'volksvertegenwoordigers' gesproken.

Zeker, Rusland is geen schim van een democratie, maar je kunt je in toenemende mate afvragen in welke mate de EU dat wel is. Ongekozen commissarissen zitten namens ruim 500 miljoen burgers te onderhandelen met de VS over vrijhandelsakkoorden, terwijl de inhoud ervan pas na grote en aanhoudende maatschappelijke druk met ons, het volk, gedeeld werd. Ongekozen commissarissen zitten namens ruim 500 miljoen burgers soevereine staten de maat te nemen, terwijl de EU zelf niet eens een staat is. Zonder eigen regering en met een tandenloos parlement. Zonder eigen leger en zonder gezamenlijk buitenlands beleid. Het staatsrechtelijk én democratisch deficit van deze Unie komt nu in alle schrijnendheid aan de oppervlakte.

Dit democratisch tekort van een in politiek opzicht in feite vleuggellamme EU laat onverlet dat de machtswisseling in Oekraïne natuurlijk evenmin op democratische wijze gepasseerd is. De oude machthebbers zijn met bruut geweld gedwongen geworden hun biezen te pakken. Maar de nieuwe zijn zelf allesbehalve brandschoon met een achterban, die tenminste ten dele neo-nazistische en anti-semitische sympathieën koestert. Daar komt bij, dat vele Oekraïners helemaal niet zitten te wachten op westerse invloeden en veel liever de banden met Rusland willen behouden of zelfs versterken. Er wonen ook nog veel Russen in het land, dat in werkelijkheid totaal verdeeld is over de te volgen politieke koers. Een opsplitsing in deelrepublieken ligt voor de hand; de zoveelste federatie, de Oekraïnse, is vermoedelijk in wording.

Het westen, de EU voorop, had zich nooit met dit wespennest moeten bemoeien. Nu zij dat toch gedaan heeft -met als triest dieptepunt het optreden van de twee europarlementsleden- is de boel geëscaleerd en het beste wat het westen nu kan doen is stilzitten en de weg van stille diplomatie bewandelen. Zij zou daarbij zeker ook de huidige Oekraïnse regering moeten overtuigen dat gebruik van geweld geen optie is. Want dan zijn de poppen aan het dansen en is de kans groot op een wereldwijd conflict. Met alleen maar verliezers tot gevolg.

Sommigen denken dat de EU machtige drukmiddelen in handen heeft tegen de Russen. Zo zouden Russische tegoeden in de EU bevroren kunnen worden. Maar daartegenover kan gesteld worden dat Rusland een nog veel groter drukmiddel heeft: de energietoevoer. Landen als Duitsland (maar ook Nederland) zouden in het hart getroffen worden als de Russische gaskraan wordt dichtgedraaid. Een escalatie van het conflict zou zomaar kunnen leiden tot een economische oorlog tussen de VS en de EU enerzijds en Rusland anderzijds. En als China de zijde van Rusland kiest, hetgeen voor de hand ligt, dan is dat de doodsteek voor de wereldhandel, die net weer een beetje begon aan te trekken. Wat er in dat geval met de grote westerse belangen in China gaat gebeuren laat zich raden.

Alle betrokken partijen hebben dus veel, heel veel te verliezen. Het ligt niet voor de hand dat men Oekraïne een economische wereldcrisis waard vindt. Maar de vraag die de respectievelijke leiders nu ongetwijfeld bezighoudt is wel: 'hoe voorkom ik zoveel mogelijk gezichtsverlies?'. En wederom staat het westen er gekleurd op. Zowel de EU als Obama hebben in dat opzicht mindere kaarten dan Poetin, die natuurlijk nimmer zal toestaan dat Oekraïne zomaar wordt 'ingelijfd' door de EU. Laten we hopen dat er snel een diplomatieke oplossing gevonden wordt. En laten we ook hopen dat het illustere duo Snip en Snap ook iets geleerd hebben. Over het eerste ben ik gematigd optimistisch, over het tweede helaas minder.