De PvdA vecht voor overleving

Als opmaat naar het PvdA-congres dit weekend in Den Bosch gaf Job Cohen een interview aan De Volkskrant. Meest schokkende mededeling: de PvdA zal verder weigeren nog steun te geven aan het minderheidskabinet.

Dat klinkt een stuk stoerder dan het is. Vanzelfsprekend weet ook de PvdA dat er bezuinigd moet worden, uiteindelijk is het de door haar zo bewierookte EU die dit voor het boekjaar 2013 al verplicht stelt. Daar naar beste weten op een verstandige en loyale manier aan meewerken is de plicht van iedere parlementariër zou je zo zeggen. Maar in navolging van eerder D66, verkondigt de PvdA nu nog alleen het partijbelang te zullen volgen.

Het partijbelang? Verwacht men op korte termijn verkiezingen, wellicht?

Integendeel, maar erger dan de stand van de peilingen van de PvdA, is voor Cohen op dit moment de stand in de peilingen van de SP. De PvdA heeft geconcludeerd dat als de SP met Roemer als virtuele oppositieleider die positie nog twee jaar weet vast te houden, dat de volgende verkiezingen wat de PvdA betreft beter schriftelijk kunnen worden afgedaan. De SP wordt voor steeds meer mensen de vaandeldrager van linkse politiek, hoe onrealistisch ook de standpunten op sociaal-economisch terrein.

Dat die standpunten vrijwel identiek zijn aan alle eerder door de PvdA terecht verlaten socialistische retoriek maakt het des te pijnlijker. Een terugtocht op ideologisch gebied naar haar wortels zal de PvdA wel een paar jaar kosten, al was het maar om niet als volstrekt ongeloofwaardig te worden uitgelachen door de SP.

De PvdA kan zich zelfs op middellange termijn nauwelijks verkiezingen veroorloven, en heeft er alle belang bij dat dit kabinet doorgaat met het nemen van maatregelen met de kleinst mogelijke meerderheden. Het is haar enige kans in de ogen van het electoraat haar blazoen ietwat te zuiveren door rücksichtslos tegen het beleid aan te gaan schoppen, ook al weet men dondersgoed dat het noodzakelijk is, en de marges smal zijn.

Maar iedere erkenning in die richting is vanaf nu dodelijk.

Hoezeer de SP zich bovenstaande bewust is, bleek twee weken terug uit het interview dat SP-leider Emile Roemer toen gaf. Zijn uitspraak dat de SP zelfs met de VVD zou kunnen regeren werd door de onverwachtheid er van door vrijwel alle politieke analisten op haar letterlijkheid getoetst, en irreëel bevonden. Wat die uitspraak ook was, vanzelfsprekend. Maar daarmee miste men de bedoeling die Roemer er mee had.

De uitspraak van Roemer over de mogelijkheid van regeren met de VVD was in de eerste plaats een waarschuwing aan de PvdA, dat de SP niet langer onvoorwaardelijk naar haar gunsten wenste te hengelen. Niet alleen door de magere resultaten tot dusver, maar vooral, omdat men haar niet langer nodig heeft.

Als de SP beduidend groter wordt dan de PvdA, is het lot van die laatste partij bezegeld, en zal zij sneller wegsmelten dan het CDA de laatste drie jaar. Niet alleen doordat de PvdA geen coherent programma heeft, en een kader dat door haar officiële doelgroep met misprijzen wordt beschouwd, maar vooral omdat zij dan haar imago van belangrijkste belangenbehartiger van het linkse gedachtegoed verliest. Principieel een positie die op geen enkele wijze mag worden onderschat. Bij alle landelijke verkiezingen van de afgelopen twintig jaar bleek dat de PvdA, tegen de trend richting partijen als D66 in, telkenmale meer stemmen verwierf dan was gepeild. Op links is het altijd belangrijk geweest de PvdA strek te houden als tegenwicht tegen de grotere, want minder versplinterde, partijen op rechts.

De bewegingen van de kiezers hebben de SP getoond dat de tijd tactisch gezien rijp is de PvdA te dumpen. Nu er substantiële groepen direct overlopen van het CDA naar de SP, heeft zij de PvdA niet langer nodig - is zij klaar de politieke machtspositie van de PvdA te veroveren. Dát is het grootste belang van Roemers uitspraak over regeren samen met de VVD. De presentatie van het gezamenlijke Linkse Manifest van SP, PvdA en GL vorige week illustreerde dat beter dan woorden kunnen beschrijven.

Regeren samen met de VVD is voor de SP, zoals alle analisten terecht noteerden, in het geheel geen sinecure, als men de programma’s naast elkaar legt. Slechts met D66 heeft de SP minder gemeen. En vooral, met wie zou dat dan nog meer moeten? Samen zullen VVD en SP ongeveer 65 zetels halen.

Het CDA zal na een nieuwe nederlaag, die inderdaad in de lucht hangt voor de eerstvolgende verkiezingen, niet opnieuw willen regeren. GL en D66 zullen zich niet graag binden aan de SP, ook niet gezamenlijk. De PvdA kan zich niet veroorloven om als juniorpartner van de SP in een kabinet te gaan zitten. N de stap naar de PVV is oor de SP na de volgende verkiezingen er een die een paar jaar zal moeten wachten.

Programmatisch is een kabinet VVD/SP/PVV niet eens zo vreemd, maar de publieke opinie is er niet rijp voor. Dat betekent dat na de volgende verkiezingen er gegarandeerd een kabinet moet komen van middenpartijen die hun wonden moeten likken na een desastreuze periode. Een soort Balkenende IV, zeg maar: lange formatie, ongemakkelijke en nauwelijks op gang komende besluitvorming, en na twee jaar valt het kabinet.

Als er ooit een kabinet VVD/SP/PVV komt, zal dat zo rond 2016 gebeuren. Je kunt het vanaf nu zien aankomen. Tenzij de PvdA zich weet te redden, natuurlijk. Maar hoe serieus kan ‘leider’ Job Cohen hierin genomen worden?

Foto: Wikimedia Commons / Wouter Irrgang.