De Koude Oorlog bestaat niet

Maar het klinkt wel spannend.

Mooi is het niet, goed ook niet, maar de gebeurtenissen in Oekraïne geven ons wel de indruk dat er geschiedenis gemaakt wordt waar we bij staan. De opstelling van Rusland doet zelfs denken aan een herhaling van de geschiedenis. Er wordt dan ook gespeculeerd over de vraag of we zijn terechtgekomen in een Tweede Koude Oorlog.

Nou, nee.

Kijk, de Koude Oorlog bestaat niet en heeft ook niet bestaan. De Koude Oorlog is een term die we gebruiken om het verleden te begrijpen. Het is niet zo dat we nu vijftig jaar terug in de tijd kunnen gaan en daar het ding 'De Koude Oorlog' aantreffen. Hetzelfde geldt voor termen als 'Renaissance' en 'Industriële Revolutie'. Het zijn veeleer termen die op een bepaalde manier van toepassing lijken te zijn, of beter: als shorthand gelden voor een set van gebeurtenissen die een bepaald tijdvak karakteriseren. Het zijn geen definities. Daarom zijn ze bijzonder moeilijk van het ene naar het andere tijdvak te transponeren, ze komen als representatie toe aan één bepaalde tijd.

(Hier een vriendelijke groet aan de lezer die is overgebleven.)

Dit soort geschiedfilosofische bespiegelingen is niet alleen maar vermaak, want ze hebben ook consequenties. Niet alleen is het heel lastig om over een herhaling van de Koude Oorlog te spreken, maar we hebben ook geen echt bruikbare definities bij de hand. En als we onze best doen om die te vinden, komen we toch echt langs zoiets als 'duurde ongeveer vijfenveertig jaar'. Wat dat betreft scoren we met de laatste spanningen nog niet zo heel goed, want zo lang duurt de Oekraïnecrisis nog niet.

Dat neemt niet weg dat de modus vivendi tussen het Westen en Rusland nu sterk lijkt op die van de Koude Oorlog. Ook hier zien we ijzige relaties en een conflict dat wordt uitgevochten in een ander land dan die van de werkelijk strijdende partijen, gesteund door ten minste een van de grootmachten. Maar van een Tweede Koude Oorlog kunnen we niet spreken, net zo min als van een Derde Wereldoorlog. Dat is vooral sensatie en is niet gebaseerd op het verleden of gerechtvaardigd door het heden.