De gulden middenweg

Van het conservatieve VVD-kopstuk Patrick van Schie moeten het afgelopen zijn met de propagandapraatjes over de euro. Een beetje een raar voorstel, want de euro maakt door de nu al twee jaar durende eurocrisis al genoeg anti-propaganda voor zichzelf en het is niet voor niets dat de PVV een kostenonderzoek naar de herinvoering van de gulden wil. Geert Wilders weet de uitkomst al en wil daar politieke munt uit slaan. Zelf was ik indertijd ook niet voor het opgeven van de gulden en ik had het niet vreemd gevonden als Nederland bij de invoering van de euro niet tot de kopgroep had behoord en net vals Denemarken de kat nog even uit de boom had gekeken. Maar zo is het niet gegaan en met de invoering van de euro is feitelijk een nieuwe situatie ontstaan die alle afwegingen van toen ongedaan heeft gemaakt.

Zelfs de PVV geeft toe dat de terugkeer naar de gulden met kosten gepaard gaat. Dat valt ook moeilijk te ontkennen, want alle guldenbiljetten zijn tien jaar geleden door de shredder gegaan en voor er weer guldens uit de geldautomaten komen moet zo'n stap goed worden voorbereid. Technisch is dat niet moeilijk, want daar is met de invoering van de euro juist uitgebreid ervaring opgedaan en die ervaring werkt mogelijk zelfs kostenbesparend. Die ervaring zorgt er ook voor dat het technische gedeelte van de operatie goed te berekenen valt (al heeft die voorbereiding tien jaar geduurd en moet het nu van de ene dag op de andere). Maar dat is dan ook het enige, al het andere is speculatie en natte vingerwerk, wat deels ook gold voor de veronderstelde voordelen van de euro, al waren economen positief over het wegvallen van het wisselkoersrisico en het gemak van één munt binnen een veel grotere gemeenschappelijke munt dat juist voor een handelsland als Nederland gunstig werd geacht. Die voordelen vallen nu weg, maar omdat ze verondersteld zijn kun je ook doen alsof ze nooit zijn opgetreden.

Hier begint al het grote stommetje spelen en ik zie niet hoe daar consensus over kan ontstaan. Voor eurosceptici staat trouwens toch al vast dat de euro een mislukt project is (Geert Wilders zei het letterlijk), en dan hoef je alleen maar op alle miljardentoezeggingen te wijzen die de euro moeten redden om je gelijk te halen. Die miljardentoezeggingen zijn overigens bedoeld om te voorkomen dat alles mis gaat en als het mis gaat kun je je afvragen of het er dan nog van komt. Fictieve miljarden voor de toekomst zijn immers geen echte miljarden in het hier en nu en dat maakt elke zinnige kostenberekening praktisch onmogelijk. Daarom kan er ook met zulke absurdistische getallen worden geschermd. Ik geef toe dat het vertrouwen (een onmeetbare grootheid) in de eurozone daardoor niet groter wordt, maar veel financieel economen beweren juist dat de noodfondsen nog veel hoger moeten om speculatieve aanvallen te kunnen afslaan. Tja, economen. Zij kunnen mooie berekeningen maken in een wereld die groeit en relatief stabiel is, maar in economisch onzekere tijden waarin de toestand van dag tot dag verschilt weten zij het ook niet. Daar zijn het onzekere tijden voor.

Het punt is natuurlijk dat de toekomst helemaal niet te voorspellen valt, zelfs niet achteraf. Daardoor zijn de kosten van de euro niet te berekenen, en doordat we nog geen voorbeeld hebben van een land dat uit de euro is getreden de kosten van de terugkeer naar de gulden evenmin. We kunnen hoogstens een vergelijking maken tussen landen die wel tot de euro zijn toegetreden en landen die dat niet hebben gedaan. Dan valt op dat het land waarmee we ons het liefst vergelijken - Duitsland - economisch floreert, ondanks de miljardentoezeggingen waarmee het de euro moet schragen. En ook Nederland zelf floreert vooralsnog, reden om met drastische stappen als een afscheid van de euro niet voorop te willen lopen. Want wie als eerste een historische belofte verbreekt - en de overgang naar de euro is zo'n belofte - moet daarvoor betalen in de vorm van verminderde internationale betrouwbaarheid en haalt de gram van de rest over zich voor het in de steek laten van de club in tijd van crisis. Dat is voor Nederland met zijn open met Europa verweven economie erg riskant. Daarom wordt een terugkeer naar de gulden voor Nederland economisch pas interessant als de euro niet meer te redden is en Duitsland en Frankrijk ermee kappen. Tot die tijd heeft een overstap en zelfs het speculeren daarover geen zin. Al is het misschien verstandig om in het diepste geheim vast wat guldens te laten slaan en bankbiljetten te laten drukken. Maar daarover moet je juist géén publieke discussie voeren en tot het laatste moment vasthouden aan het verhaal dat de euro een stabiele gezonde munt is. Wat op dit moment ook wel degelijk nog zo is. Dus niks propaganda, maar een reële weergave van de werkelijkheid. Volgens mij is dit de gulden middenweg waarbij Nederland zich traditioneel het beste thuisvoelt.

Resteert nog de vraag naar de wisselkoers. Stel dat we voor de euro straks drie gulden terugkrijgen, voelen we ons dan rijker of armer?