De eeuwige verdelingsvraagstukken blijven

Als je niet beter zou weten, dan zou je denken dat Nederland aan de vooravond van een heuse paradigmawisseling staat. Links en een klein clubje bezorgde CDA'ers lopen te hoop tegen een kabinet van VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV alsof het vijf voor twaalf voor de rechtstaat is. Aan de rechterkant wordt gedaan alsof een nieuw 5 mei aanstaande is. In werkelijkheid blijven we allemaal binnen de parameters van de verzorgingsstaat en wordt het bezuinigen. De onderhandelaars bij de kabinetsformatie schijnen al 16 miljard euro gevonden te hebben. Nog 2 miljard te gaan, want ze moeten op 18 miljard uitkomen. Niet veel, want vorig jaar circuleerden er onder economen getallen van 29 tot 35 miljard.

Dat is prachtig, want ik ben er altijd voor als overheden bezuinigen, in economisch goede tijden nog meer dan in slechte. Helaas is het in werkelijkheid precies andersom. In goede tijden groeit de overheid omdat het geld met bakken binnenkomt, in slechte tijden groeit de overheid in omvang relatief nog meer omdat er crisismaatregelen worden genomen en mensen die anders heel goed voor zichzelf kunnen zorgen op collectieve voorzieningen zijn aangewezen. Overheden doen er altijd goed aan de schaarse middelen zo efficiënt mogelijk te besteden, in welke conjunctuur dan ook, maar er is ook altijd politieke strijd over hoe dat moet gebeuren en of dat wel rechtvaardig is. Wat dat betreft verandert er helemaal niets als er bezuinigd gaat worden.

Sterker, in tijden van bezuinigingen verhevigt de politieke strijd en zetten allerlei bureaucratische organisaties en belangengroeperingen zich schrap om hun budgetten zo goed mogelijk te bewaken. Dat kan ervoor zorgen dat geplande bezuinigingen in de praktijk heel anders uitpakken dan bedoeld en dat de partijen die hun belangen het best hebben georganiseerd (en waar dus eigenlijk het meeste te halen zou zijn) de dans ontspringen ten koste van voorzieningen die beter gespaard hadden kunnen blijven. Staar je dus niet blind op de getallen, maar kijk naar de onderliggende gedachten en de uitkomsten die nu nog helemaal niet te overzien zijn. Daarbij zijn budgetgevechten, een onvermijdelijk aspect van bezuinigingsvoornemens, niks anders dan (her)verdelingsvraagstukken. Het gaat in moderne democratieën altijd alleen maar om de vraag wie wat betaalt en wie waarvoor opdraait. Daar is niks opwindends of heldhaftigs aan, het is deprimerende bureaupolitiek. Bewaar je enthousiasme voor het voetbalstadion of een leuke nieuwe baan, en juich pas achteraf over de nieuwe politiek. Die nieuwe politiek kan namelijk heel snel oud zijn.

Voor sociaal-democraten en al die bezorgde CDA'ers die nu moord en brand schreeuwen heeft dat ook iets geruststellends. Ook al vallen de PvdA en de Doekles buiten de regering, het spel wordt wel als vanouds gespeeld, binnen de vertrouwde economische parameters van een verzorgingsstaat die echt niet zal verdwijnen. Eigenlijk verschilt de positie van de PvdA, de Doekles, de GroenLinksers en de academici van D66 niet zoveel van die van de PVV. Net als de PVV blijven ook zij buiten de regering, maar houden als een schaduw op de achtergrond invloed op het beleid. En de eeuwige herverdelingsvraagstukken blijven, of we nu een onsje meer of minder democratisch socialisme gaan krijgen.