De eenzaamheid en onmacht van de menselijke soort

Niemand kan zo rauw en tegelijkertijd zo poëtisch over het leven schrijven als Charles Bukowski. Het is een voortdurende, keiharde struggle en je krijgt niks cadeau.

Begin jaren ’80 moet het geweest zijn. In een gekraakte bioscoop, op een ijskoude winternacht. Een kleine houtkachel probeerde tevergeefs de ruimte te verwarmen, dus had ik twee extra truien aan en was blij met de grote fles mescal onder handbereik. Zo verslond ik in een nacht de gedichtenbundel Love is a Dog from Hell: kleumend en drinkend. Mijn eerste kennismaking met Bukowski, de notoire zuiplap, die meedogenloos over zichzelf en zijn bestaan aan de zelfkant schrijft, was volkomen in stijl. Bukowski vertelt in al zijn werk over de maatschappelijke mislukking die hij is, over zijn onvermogen relaties te onderhouden, over zijn verslaving aan drank, over zijn lelijkheid, over zijn gebrek aan geld. Keihard en zonder enige opsmuk of verontschuldiging, maar wel met humor. En zelfs diep gevoelde empathie. Tederheid.

Bukowski’s leven begon al onder een ongunstig gesternte. Hij was de onbedoelde en waarschijnlijk ongewenste uitkomst van een affaire, “een moetje”. Zijn ouders zijn een maand voor zijn geboorte in 1920 in Duitsland met elkaar getrouwd. Toen Charles twee jaar was, immigreerde het gezin naar de VS, waar hij zijn jeugd in ellendige, liefdeloze armoede doorbracht: zijn vader was gewelddadig naar vrouw en kind en bovendien werkeloos. Charles had het thuis dus al niet bepaald prettig, maar bovendien werd hij door leeftijdsgenoten gepest. Een kwetsbaar, eenzaam kind dat begrijpelijk genoeg niet overliep van zelfvertrouwen en levensvreugde. Toen hij als puber ook nog eens een zware vorm van acne kreeg, die diepe putten achterliet in zijn gezicht, werd dit alleen maar erger. Als jonge twintiger -Bukowski was toen al zwaar alcoholverslaafd- publiceerde hij zijn eerste twee verhalen. Daarna verviel hij tot een zwervend bestaan met ongeschoolde baantjes bij o.a. een tankstation, een slachterij en een augurkenfabriek, maar ook arrestaties wegens dronkenschap en zelfs een opname in een gesticht.

Het schrijven pakte hij pas na tien jaar weer op, nadat hij bijna was gestorven aan een maagbloeding ten gevolge van zijn ongezonde manier van leven. In die tijd verdiende hij zijn geld als postbode. In totaal heeft Bukowski dit werk meer dan vijftien jaar gedaan, tot een dag in 1969 waarop hij tegen zichzelf zei: “Of ik ga hiermee door en dan word ik knettergek. Of ik word schrijver en sterf van de honger. Ik sterf liever van de honger.” Hij nam ontslag en binnen een maand had hij Post Office af, de eerste van de in totaal vijf autobiografische romans die hij zou schrijven met zijn alter ego Henry ‘Hank’ Chinaski in de hoofdrol. Daarnaast publiceerde Bukowski korte verhalen, poëzie, columns en een filmscenario. Tot aan zijn dood op 9 maart 1994 bleef hij productief. Hij stierf aan leukemie.

Bukowski moet je natuurlijk eigenlijk in het Engels lezen. Toch is het zeer te prijzen dat uitgever Lebowski de komende tijd zijn volledig oeuvre opnieuw in het Nederlands doet verschijnen: het is immers nauwelijks meer te krijgen. Een mooie aanleiding om in Postkantoor te (her)lezen hoe extreem de omstandigheden kunnen zijn als je als postbode-met-een-gigantische-kater je werk moet doen. “Het was tijdens een van die buien die 5 dagen kunnen duren waarbij de regen als één doorlopende wand van water naar beneden komt zetten...” of “Whisky en bier stroomden bij me naar buiten, hele fonteinen ontsprongen aan mijn oksels en ik liep met een vracht op m’n rug rond alsof het een kruis was, terwijl ik er tijdschriften uittrok en duizenden brieven bezorgde, waggelend, vastgeklonken aan de zon.” Er is gelukkig ook troost in de vorm van drank en vrouwen: “Ik liep naar de slijterij en kocht een fles Old Grandad voor m’n ontbijt.” en “Ik ging naar huis en nestelde me tegen Betty’s warme reet.”

Wie wil lezen over diep gevoelde emoties, warme intermenselijke relaties, verbinding en gelijkwaardigheid tussen man en vrouw en de grootsheid van het menselijk bestaan heeft bij Bukowski niks te zoeken. Voor diegenen die juist meer willen weten over de onmogelijkheden, de lelijkheid, de pijn, de eenzaamheid en de onmacht van de menselijke soort en de opgewekte kracht die het vergt om je als vrijdenkend individu staande te houden in de hel op aarde die zijn bij Bukowski aan het juiste adres. Als geen ander weet hij van binnenuit woorden, taal te geven aan de zelfkant van het leven. Zonder drama: het is zoals het is. En daarom juist moet je nooit opgeven. Charles Bukowski heeft recht van spreken, lees hem maar.

(Voorgeragen door Tom Waits hier te vinden.)