Cyprus, Turkije en de EU

Ruim acht jaar geleden kreeg Turkije het groene licht om toetredingsonderhandelingen te beginnen met de EU. Iedereen was voor. Nou ja, de politieke leiders dan: Bondskanselier Schröder, president Chirac, premier Blair, en - om Turkije in het westerse kamp te houden - waren ook de Amerikanen heel erg voor, al ging het ze eigenlijk niks aan.

Op dood spoor
Maar al kort hierna werd Schröder opgevolgd door Merkel, en Chirac door Sarkozy; beiden verklaarde tegenstanders van de Turkse toetreding. En omdat Duitsland en Frankrijk samen de dienst plegen uit te maken in de EU, raakten de toetredingsonderhandelingen al spoedig op dood spoor. Een hele geruststelling voor de meerderheid van de Europeanen die de toetreding van Turkije niet ziet zitten.

Hard to get
Toen de onderhandelingen vastliepen reageerden de Turken met het spelen van hard to get: "Jullie hebben ons harder nodig dan wij jullie", zo was de boodschap, die overigens ook binnen de EU kon worden beluisterd. De argumenten voor toetreding zijn deels van economische en deels van geopolitieke aard.

Gewezen wordt op de spectaculaire economische groeicijfers van Turkije, en dat suggeert grote potentiële handelsvoordelen. Dit is echter een non-argument. De handel tussen Turkije en de EU is al vrij sinds dat land, in 1996, is toegetreden tot de douaneunie, respectievelijk de interne markt.

En die geopolitieke argumenten komen grotendeels neer op luchtfietserij, zoals 'een brug slaan naar de Arabische of zelfs de islamitische wereld'. Wel een punt van belang is de functie van Turkije als doorvoerland van energie, met name aardgas uit landen rond de Kaspische Zee. Maar of dat een reden is om Turkije op te nemen in de EU?

Juridische jihad
Of dat hard to get van de Turken nou echt gemeend is of een pose, de Turkse leiders hebben in ieder geval een missie te vervullen in de landen van de Europese Unie. Wat ons te wachten staat als Turkije toetreedt als lid, daarover laten premier Erdogan en president Gül geen twijfel bestaan: dat wordt een kruistocht tegen de zogenaamde 'islamofobie'. Hoewel, kruistocht? Juridische jihad is een passender omschrijving. Eenmaal EU-lid mogen de Turken, met hun volle stemgewicht, meedraaien aan de juridische knoppen in de EU, met alle gevolgen van dien. Daarmee vergeleken zal het heksenproces tegen Wilders verbleken. Over wat dit gaat betekenen voor de vrijheid van meningsuiting hoeven we ons geen illusies te maken: die vrijheid kunnen we dan gevoegelijk op onze buik schrijven.

Het kan verkeren
Inmiddels zwaait de politieke slinger in Europa weer de andere kant op. Sarkozy verloor de presidentsverkiezingen en zijn opvolger Hollande is als sociaal-democraat per definitie voor toetreding. Merkel moet het straks opnemen tegen de linkse oppositie van SPD en Groenen, en als die laatsten met de winst gaan strijken gaat ook in Duitsland het roer om wat de toetredingsonderhandelingen betreft.

Maar ook als Merkel wordt herkozen is het afwachten of zij bij haar standpunt blijft. Onlangs stemde zij in met een Frans initiatief om de onderhandelingen weer vlot te trekken. Misschien was dit een tactische zet, maar een meer structurele koerswijziging valt niet op voorhand uit te sluiten.

Cyprus
Bij dit alles speelt ook Cyprus een rol. Dit land ligt overhoop met Turkije over de Turkse bezetting van het noordelijk deel van het eiland. Er is een patstelling ontstaan in de Turks-Cypriotische betrekkingen toen het Griekse deel van Cyprus kort na toetreding tot de EU het plan-Annan voor de hereniging verwierp. Vervolgens werkte Cyprus samen met Frankrijk om de toetredingsonderhandelingen stil te leggen.

Maar inmiddels heeft de huidige Cypriotische president Anastasiades laten doorschemeren alsnog te willen instemmen met het plan-Annan, zo meldt EUobserver. Bovendien wordt dwarsliggen voor de Cyprioten sowieso bemoeilijkt door hun benarde financiële en economische situatie. De EU heeft, met vele miljarden aan 'leningen' voor de armlastige eilandrepubliek in de pijplijn, natuurlijk een effectief drukmiddel in handen. Het lijkt er dus op dat ook onze laatste verdedigingslinie tegen het EU-lidmaatschap van Turkije, te weten Cyprus, rijp is voor de sloop. En met de afbrokkelende, respectievelijk weggevallen weerstand in Berlijn en Parijs, is dat geen rooskleurig vooruitzicht.