Column Paul Cliteur: De pijnlijke situatie rond Lale Gül - we offeren de minderheden binnen onze minderheden
Hoogleraar Paul Cliteur is meteen na publicatie van Lale Güls debuutroman Ik ga leven verknocht geraakt aan het schrijfsel. Hij bespeurt een negatieve trend: we offeren de minderheden binnen de minderheden op. Wat volgens Cliteur een manier zou zijn om ons te distantiëren van de denkers Ernest Renan en Jules Ferry.
“De verovering van een land met een inferieur ras door een superieur ras dat zich vervolgens daar vestigt om het te besturen, heeft niets schokkends,” schreef de Franse vrijdenker Ernest Renan (1823-1892) in 1871.
Jules Ferry (1832-1893), de vader van het Franse seculiere republikeinse schoolsysteem, dacht daar niet anders over: “We moeten openlijk uitspreken dat superieure rassen een recht hebben ten opzichte van inferieure rassen. Ik herhaal dat voor de superieure rassen een recht bestaat, omdat zij ook een plicht hebben. Zij hebben de plicht de inferieure rassen beschaving bij te brengen.”
Kolonialisme en denken in termen van raciale verschillen was in de 19e eeuw heel gewoon. Bij links en bij rechts. Kolonialisme was nauw verbonden met de gedachte van een mission civilisatrice; een beschavingsopdracht. Het is voor ons nu pijnlijk om te lezen, maar talloze grote denkers hadden daarmee niet de minste moeite.
De desastreuze gevolgen van het racisme dat vaak gepaard ging met kolonialisme zijn tegenwoordig genoegzaam bekend. Maar de negentiende-eeuwse opvattingen hebben ook een ander gevolg gehad en dat hebben we veel minder scherp voor ogen. Door de excessen in die tijd zijn we volledig kopschuw geworden voor elke vorm van een integratieopdracht in eigen land. Het idee dat voor het welslagen van een geordende samenleving mensen enkele algemene waarden met elkaar moeten delen, is in diskrediet geraakt. We zijn een soort van hyperdiversiteit gaan cultiveren. Een hardnekkige schroomvalligheid bij het bepleiten van consensus. Wie daarvan het grootste slachtoffer zijn geworden, zijn de “minderheden binnen minderheden.”
Een voorbeeld. Neem Lale Gül. Lale wil leven zoals elk ander meisje in Nederland van 23 jaar. Maar dat kan niet, want haar ouders eisen onderwerping aan de Turkse zeden en gewoonten, en een afwijzing van de Nederlandse. Lale is een minderheid (één jonge vrouw) binnen een minderheid (de orthodox-Turkse gemeenschap die integratie afwijst). En ook een vluchteling in eigen land.
Wat voor hulp heeft Lale te verwachten van de Nederlandse bestuurlijke en politieke elite? Antwoord: zo goed als niets. Een manifest ter ondersteuning van haar heeft als motto: “Sla ook jouw arm om Lale heen en onderschrijf dit manifest!”. Als eerste ondertekenaar staat vermeld Mark Rutte, minister-president. Gaat de minister-president nog iets anders doen dan symbolisch tekenen? Nee, dat kan niet, vanwege Renan. Eisen stellen aan de Turkse minderheid doet associaties oprijzen die doen denken aan de negentiende-eeuwse beschavingsopdracht.
Tal van andere prominenten hebben ook getekend. Gaan ze nog iets anders doen dan tekenen? Nee, dat kan niet, vanwege Ferry. Zo bepaalt het 200 jaar oude kolonialisme en racisme nog steeds ons eenentwintigste-eeuwse denken en handelen. Maar wel op een heel andere manier dan velen denken. Hoe? Zo: we offeren de minderheden binnen de minderheden, omdat we denken dat we ons op die manier van Renan en Ferry kunnen distantiëren.
En ja, dat is natuurlijk wel heel tragisch.
