Column Frits Bosch: China schiet zich met streven naar machtsbehoud in eigen voet

In het Westen is men reuze bevreesd door China onder de voet te worden gelopen. Misschien valt het toch wel mee. In de eerste plaats wil het niet goed lukken met het geboortecijfer met een vervangingsratio onder 1,5 waardoor de bevolkingsomvang omlaag duikelt. Maar met 1,5 miljard Chinezen kan het nog wel even leien. Opmerkelijk is dat er nog een duikeling is, namelijk van Chinese aandelen. De Hang Seng Techindex sloot deze week 14% lager. Dat komt door de maatregelen die de CCP neemt om de uitwassen van kapitalisme aan te pakken, waarover hieronder meer. Het overheidsingrijpen stelt beleggers niet gerust, want er worden meer maatregelen verwacht.

Waarom neemt de overheid stenge reguleringsmaatregelen? China geldt als de ultieme vorm van staatskapitalisme, dat is een vorm van kapitalisme met staatsinterventie en een veelheid van staatsbedrijven. We weten inmiddels dat China voor diverse bevolkingsgroepen niet bepaald de hemel op aarde is. Dat geldt ook voor individuen. Als je kritiek hebt op het beleid van de regering dan zet je je leven op het spel. Neem nu Jack Ma, de steenrijke oprichter van het succesvolle techbedrijf Ant Group. Vorig jaar had Jack Ma het gedurfd om kritiek te uiten op de Chinese regelgevers en toezichthouders. Hij vergeleek hen publiekelijk met pandjesbazen. En de populaire, invloedrijke Ma verdween voor maanden uit beeld. De beursgang van Ant Group met een geschatte opbrengst van ruim dertig miljard euro werd geschrapt. Het bedrijf werd gedwongen om zich te herstructureren. En er volgden recordboetes uit naam van anti-trust (oneerlijke mededinging) zoals we die trouwens ook zien in de EU.

Maar het gaat verder. Terwijl Jack Ma gedwongen moet leren om overheidstoezicht te verwelkomen gaat de Chinese overheid op jacht naar andere sectoren die mogelijk te groot en invloedrijk worden - en daarmee een bedreiging kunnen vormen voor de macht van de overheid. De dreiging van de Chinese overheid werkt. Andere bedrijven gingen zichzelf vrijwillig herstructureren. Beursgangen werden uit- of afgesteld en strikte financiële en dataregulering werd klakkeloos ondergaan.

Daar stopt het niet. De Chinese overheid gaat nu achter Chinese bedrijven aan die een beursnotering hebben in de VS, zoals DiDi, een soort Chinese Uber. Er kwamen Chinese veiligheidsonderzoeken door nieuwe instanties met vergaande bevoegdheden zoals het blokkeren van buitenlandse beursgangen, en DiDi apps moesten van telefoons af.

Er is ruim 800 miljard euro aan waarde verloren in het afgelopen half jaar door Chinees staatskapitalisme dat beursgangen tegenhoudt. Het gaat om controle over informatie. Er is een staatsnarrative die techbedrijven zouden kunnen ondermijnen (vergelijk met de EU narrative inzake duurzaamheid).

De Chinese overheid wil financiële risico's kunnen beheersen in de financiële sector van 50 biljoen euro (ca. 54 trillion dollars). Dan liever geen techbedrijven die werkelijke financiële risico's kunnen aantonen.

De voorzitter van China Huarong Asset Management Co. werd geëxecuteerd nadat het bedrijf een deadline voor een publieke rapportage van cijfers had gemist waardoor de Chinese obligatiemarkt sterk daalde.

De Chinese overheid wil zowel groei en voorspoed als controle en werkeloosheid en sociale onrust voorkomen. Dat betekent onder andere toezicht en beperking van internationale geldstromen in en uit China. En het houdt in dat Chinese ondernemers niet te rijk mogen worden, waarmee zij invloedrijk worden en een bedreiging voor de overheid. En zo houdt Chinees staatskapitalisme innovatie tegen, houdt het inefficiënte bedrijven in stand, onderdrukt opstand, manipuleert informatie en dwingt dat Chinese staatsambtenaren in de besturen van private ondernemingen komen. Die houding brengt op zich extra financieel risico met zich mee, bijvoorbeeld als buitenlandse investeerders rekenen op een bail out om sociale onrust te voorkomen China gaat nu achter de sectoren aan onderwijs, maaltijdbezorging, cryptovaluta en muziekdiensten (streaming). Je mag groeien, bloeien en groot worden in China maar wel volgens de regels die Beijing stelt - en die zijn soms niet goed voor de winstcijfers.

Er wordt soms door het Westen jaloers gekeken naar het gemak waarmee China zaken kan doen dankzij het ontbreken van vertragend en inefficient democratie. Worden we door China economisch onder de voet gelopen? In China is het wat dat betreft niet allemaal goud wat er blinkt. Door het naarstig vastklampen aan de macht door de Chinese Communistische Partij, CCP, treedt ook gigantische vermogensverlies op en demotivatie van ondernemers. China schiet zich in eigen voet door ultiem machtsbehoud te wensen. Staatskapitalisme wordt hier op de proef gesteld.

Frits Bosch