Bankentoezicht

Op het nationale niveau functioneert het toezicht op banken inderdaad in veel landen niet goed. Daarbij hoeven we niet alleen naar Griekenland of Spanje te wijzen. De DSB-Bank ging failliet, grote Nederlandse banken moesten worden genationaliseerd omdat ze in het buitenland onverantwoorde investeringen hadden gedaan, en zelfs de degelijke Rabobank moest grote boetes incasseren wegens ongeoorloofde praktijken.

Ondertussen bereidt ABN-Amro zich voor op een beursgang, terwijl we weten dat het aandeelhoudersmodel het management van banken perverse prikkels geeft, zodat deze beursgang de aanloop is tot de volgende mislukking. Dan is de coöperatiestructuur van de Rabobank beter – daarin zouden immers de belangen van de leden, dus van klanten van de bank, centraal moeten staan. Kennelijk biedt ook die structuur onvoldoende garantie tegen verkeerd bankieren. De medewerkers van een afdeling van de Rabobank hadden een verkeerde mentaliteit: calculerend gedrag ten behoeve van de eigen portemonnee. Het protest van ondermeer ING tegen het terugdringen van bonussen laat zien dat de top van de Nederlandse banken nog steeds gevangen zit in dit denken.

De vraag is of de komst van Europese rekenmeesters een verbetering gaat brengen. Zij zullen nog meer zorgvuldigheid en reserves vragen waardoor startende ondernemers nog moeilijker aan geld kunnen komen. Voor de banken is het ophoesten van alle gegevens extra werk, tijd die ze niet aan klanten kunnen besteden. De logica van de Europese toezichthouder is ook die van rekenen, calculeren en aandeelhouderswaarde, zo eiste de EU juist toekomstige beursgang als voorwaarde voor goedkeuring van tijdelijke Nederlandse staatssteun. Uit Brussel vallen dus geen impulsen voor de noodzakelijke vernieuwing van het bankwezen te verwachten. Integendeel, we worden in een normatief kapitalistisch-technocratisch stramien gedwongen. Bovendien, dit Europese toezicht is een opmaat naar nog meer concentratie van macht in Brussel, want deze maatregel zal niet voldoende blijken te zijn om de financiële sector en de euro te redden.

Is er een alternatief? Ik denk het wel. De bankensector zal zichzelf opnieuw moeten uitvinden en als zij dat zelf niet wil en kan dan zullen anderen met nieuwe initiatieven moeten komen. Het is zo simpel. De een heeft extra geld nodig en de ander heeft geld beschikbaar. Wie spaargeld heeft kan geld uitlenen aan wie krediet nodig heeft, en rente is de vergoeding hiervoor. De bank bemiddelt en adviseert, en ontvangt een vergoeding voor haar diensten. Die diensten betreffen bovendien nog betalingsverkeer, en daarmee hebben we de kern gehad. Zo begonnen de Raiffeisen- en boerenleenbanken. Laat de Rabobank dus vooral haar plaatselijke banken weer meer autonomie geven en laat andere banken deze kleinschalige en decentrale manier van bankieren volgen. Kleinere overzichtelijke eenheden kunnen de klanten beter van dienst zijn. En toezicht hierop kan beter toch nationaal.

Als de minister begint met het afkondigen van de Balkenende-norm voor het bankwezen, zal de huidige top zijn biezen pakken en ontstaat er besef dat het nu echt menens wordt en dat het bankwezen zo niet verder kan. Hopelijk komt zo de weg vrij voor kleinschaligheid en dienstbaarheid.