Astronoom Kees de Jager verwacht een nieuw Maunder Minimum

Is de zon na jaren van stilte nu weer ‘wakker’ geworden? Cees de Jager denkt van niet. En hij voorspelt dat een komend minimum in de zonne-activiteit de aarde zal afkoelen. Jarenlang was de zon erg rustig, totdat twee weken geleden een grote zonnevlam de aarde bombardeerde met een wolk geladen deeltjes. Emeritus hoogleraar sterrenkunde Kees de Jager, dé Nederlandse zonne-expert, stond er echter niet van te kijken. Volgens hem is en blijft de zon opvallend rustig. En ze zal nóg rustiger worden, denkt hij. De zonnevlam van 20 februari werd voorafgegaan door een ware mediastorm op aarde, waarbij wetenschappers en journalisten een wedstrijd hielden wie de grootste rampen durfde te voorspellen. Uiteindelijk gebeurde er vrijwel niets. De Jager stond er niet van te kijken: ‘NASA heeft de zaak opgeblazen. Dit was een vlam van het type X2 en inderdaad een van de sterkste uit de laatste vijf jaar. Maar hij is van dezelfde sterkte als de vlam die we gedurende het Groot Maximum van de vorige eeuw een paar keer per dag zagen, bij een actieve zon 10 tot 20 keer per jaar en bij minimale zon toch nog 1 tot 2 keer per jaar. Dus: niets bijzonders. Ik zou zelfs willen zeggen dat het feit dat NASA zo’n drukte maakt over deze vlam laat zien hoe weinig actief de zon eigenlijk steeds nog is.’ ...

Wordt de zon de komende jaren misschien toch actiever?

‘Ik denk het niet. Na een diep minimum, het Maunder Minimum van omstreeks 1620 tot 1740, is de zon twee eeuwen lang vrij regelmatig aan het oscilleren geweest. De 11-jaarlijkse cycli volgden elkaar regelmatig op. In 1923 kwam daar verandering in toen de sterkten van de magnetische velden van de zon door kritieke waarden omhoog gingen. Dat was het begin van het uitzonderlijk hoge maximum van 1924 tot 2008. In dat jaar liepen de magnetische veldsterkten van de zon weer door dezelfde kritieke waarden als in 1620, 1743 en 1924. Dat duidt erop dat de zon weer een dramatische verandering ondergaat. Ik verwacht een diep minimum, te vergelijken met dat in de zeventiende eeuw. Maar eerst komt nog een extreem laag maximum, ik verwacht dat in 2014. Het laagste van de laatste eeuw. Daarna zal de zon waarschijnlijk ineenzakken zoals hij dat in 1630 deed, voorafgaand aan het Maunder Minimum. Het komende Grote Minimum zou wel eens de hele verdere eeuw kunnen duren.’

En wat betekent dat voor het klimaat?

‘Er is verband tussen de mondiale temperatuur en de zonneactiviteit. Dat is al gebleken tijdens het Maunder Minimum en een recente analyse uitgevoerd door mij, met mijn collega’s Duhau en Van Geel, heeft laten zien dat de zon wel degelijk invloed uitoefent op de aardse temperatuur. Als er een nieuw Maunder Minimum komt, dan verwacht ik in het dieptepunt ervan een relatieve temperatuur daling van 0,4 graden. Andere publicaties komen uit in dezelfde range: tussen de 0,3 en 0,45 graden. Maar je moet deze relatieve afname aftrekken van een eventuele toename door andere oorzaken, zoals de verwarming veroorzaakt door de mens.’

Wordt het warmer of niet?

‘Dat durf ik niet te zeggen.’