Amsterdam is waarschijnlijk niet beter af zonder PvdA

Natuurlijk is het goed als een partij die eigenlijk altijd aan de macht is geweest een keer in de oppositie moet plaatsnemen. Na het echec met Pieter Hilhorst, niet echt een PvdA'er trouwens, kon dat niet uitblijven. Maar Amsterdam blijft een links-liberale stad en wat ervoor in de plaatskomt ademt dat ook uit. Sterker, een coalitie van D66, GroenLinks en VVD past misschien wel beter bij het 'progressieve levensgevoel' dan de PvdA, die als ouderwetse bestuurspartij gevestigd en conservatief is geworden, begrippen waarmee je als modern zelfstandig denkend mens liever niet wordt geassocieerd. De PvdA staat net als in de jaren zestig en zeventig (die de partij wel overleefde) voor een regentenkliek en een baantjesmachine. Amsterdam heeft meer ambtenaren dan welke Nederlandse stad dan ook. Daar staat de lange bestuurservaring tegenover, die de Amsterdamse PvdA op zijn manier realistisch heeft gemaakt. Amsterdam is tegelijk ook een handelsstad, en die combinatie zorgde ervoor dat de hoofdstedelijke sociaaldemocraten het vleesgeworden compromis tussen overheid en markt zijn. In een rode stad als Amsterdam, die vroeger veel arbeiders had en een sterke CPN, hield dat in dat de op bestuursmacht georiënteerde PvdA vanuit linkse optiek een rechts aanzien had. Je kunt ook zeggen dat de PvdA tijdens de Koude Oorlog niet alleen een schild was tegen rechts, maar ook tegen links.

Blijkbaar is dat allemaal vergeten, want de CPN is er niet meer en met de industrie en de slaapsteden in Purmerend, Lelystad, Almere en ga zo maar door, verdwenen uit de hoofdstad ook de arbeiders (de 'echte' Amsterdammers). Het links dat nu de stad besiert, is links-liberaal en hoogopgeleid. Dat geldt zeker ook voor de Amsterdamse PvdA, maar die moest toch altijd de traditie van volkspartij hooghouden. De laatste decennia werd dat vooral via de allochtonenkant gedaan, al vond een deel van de oude volkse achterban dat juist 'volksverraad'. Maar die is toch al vertrokken. Wat overbleef zijn mensen van het kosmopolitische levensgevoel, dat burgerlijk-studentikoos en creatief is, en zich heel goed met comfortabel geld verdienen verdraagt. Zo gezien is het een wonder dat de 'ouderwetse' PvdA het in Amsterdam nog zo lang heeft volgehouden. D66, GroenLinks en natuurlijk ook de VVD passen veel beter bij die geriefelijke inkomenssfeer. Opvallend is de totale afwezigheid van het CDA: in Amsterdam zijn de christendemocraten een splinterpartij. Het laat zien hoe onrepresentatief de hoofdstad van Nederland is voor de rest van het land.

Het is makkelijk schelden op de PvdA, een partij die bijna zeventig jaar aan de macht is geweest en dus veel fout heeft gedaan. Maar nu de partij wordt afgelost, moet ook worden stilgestaan bij wat er goed is gegaan. Kijk eens hoe Amsterdam erbij ligt vergeleken met veertig jaar geleden. In 1974 had Amsterdam woningnood, krakers, drugsoverlast, overal geparkeerde auto's, geen metro, en algehele anarchie. Ik vergeet vast nog veel meer ongerief, maar feit is dat het Amsterdam van 2014 veel rijker en veel leefbaarder is dan het Amsterdam van begin jaren zeventig, hoezeer het toen ook als jongerenparadijs en magic city werd geromantiseerd. Aan die objectieve vooruitgang (want dat is het) heeft de PvdA bijgedragen. Dat is geen vanzelfsprekendheid, want in Engeland werd Labour de loony left en er zijn veel voorbeelden waar de socialisten niet tegen de groeiende puinhopen waren opgewassen. Maar Amsterdam hebben ze netjes aangeharkt, al is het voor vele ex-Amsterdammers (die niet meer meetellen) nooit goed. En je kunt veel over de 'nieuwe Amsterdammers' zeggen, maar vergeleken met het buitenland heeft Amsterdam geen getto's. Over het algemeen wonen hoge en lage inkomensgroepen hier door elkaar heen en de PvdA (die verder zijn arbeideristische veren heeft afgeschud) is daar terecht trots op. Terecht ook omdat dit het laatste sociaaldemocratische stokpaardje is. Niet dat al die goedkope stadsvernieuwing van Jan Schaefer nu zo geweldig oogt (het stort deels alweer in), maar ga eens in andere Europese steden kijken. De verloedering en de gettovorming is daar veel groter.

Over de Amsterdamse woningmarkt is veel slechts te zeggen. Weinig koop, veel sociale huurwoningen, veel scheefwonen waarbij geprivilegieerde groepen die de weg weten op de mooiste (en soms ook kunstmatig goedkoop gehouden) plekken zitten. Maar dat er geen echte getto's zijn, moet denk ik toch op het conto van het stadsbestuur komen. Al kun je ook zeggen dat Amsterdam het voordeel heeft met afstand de mooiste stad van Noord-Europa te zijn. Vooral de (op deze site weinig geliefde) grachtengordel is uniek. Iedereen wil in Amsterdam wonen, vooral mensen in de creatieve praatjesmakende sfeer, die zichzelf graag als winners zien en dat waarschijnlijk ook zijn (ze worden erg benijd). Dat de PvdA, die er vooral voor de 'zielige mensen' was, in die sfeer kon gedijen, blijft iets wonderlijks. Waarom steunen winners de PvdA? Niet alleen uit solidariteit, of zelfs helemaal niet. Ik denk dat dit kwam doordat ze er geen last van hadden, en veel PvdA-politiek in het voordeel was van de culturele bovenlaag. Weinig koophuizen zorgt voor hoge huizenprijzen. Weinig parkeerruimte houdt het volk buiten de binnenstad en maakt particuliere parkeerplaatsen tot een topinvestering. Goede cultuurvoorzieningen zijn leuke dingen voor progressieve mensen. En ga zo maar door. Amsterdam is mede door de Amsterdamse PvdA veel meer een elitestad geworden, wat een hoofdstad van nature al is.

Het nieuwe college van D66, GroenLinks en VVD, wil die trend nog versterken. Amsterdam moet de fietshoofdstad van Europa worden (wat het dacht ik allang is); de gehate erfpacht moet ongedaan gemaakt worden (per referendum, maar toch: het idee spreekt vooral kansrijke jongeren en huizenbezitters aan); de auto moet nog meer worden geweerd (geen probleem voor mensen die per taxi gaan of veelverdieners die al een parkeerplaats hebben); er zal wel weer meer naar onderwijs en kansrijke kinderopvang gaan (ideaal voor tweeverdieners, ook wel anderhalfverdieners genoemd). Alle voorstellen wijzen maar één kant uit: de overheid moet 'verduurzamen' volgens de laatste inzichten van de goedverdienende academische bovenlaag, die de overheid graag inzet voor het bevredigen van het eigen progressieve levensgevoel en geen boodschap meer heeft aan de ouderwetse 'herverdelende' volkspartijen. De nieuwe coalitie is links op cultureel gebied, rechts op sociaal-economisch gebied. Dat is elitair + elitair = twee keer elitair. Bij alle onvrede die er toch al bestaat over de groeiende koof tussen de academische bovenlaag en de 'volkse' onderlaag een fatale combinatie. Zeker voor partijen die zichzelf links vinden, zoals D66 en GroenLinks, maar die in feite bezig zijn met de oprichting van een bakfietsenparadijs voor Ons Soort Mensen, compleet met zwaar gesubsidieerde electrische auto's voor modieuze 'out of the box-denkers'. Over arbeiders hebben deze postmaterialistische (= gebakken lucht) partijen het nooit meer, zij praten alleen nog over mondige burgers. Dat zegt eigenlijk alles, want de rest (= onmondig) telt niet mee. De links-liberale hoofdstad denkt het nu heel geëmancipeerd zonder de machinale bestuurskracht van de PvdA te kunnen doen. En dat in praatjesmakersstad Amsterdam, waar je het als minvermogende zonder spreekwoordelijke 'grote bek' kunt schudden.

In Amsterdam hebben ze het CDA als typische bestuurspartij nooit gemist, dat was provincie. Maar dat ze de PvdA in de hoofdstad en vooral in het stadhuis gaan missen, lijkt mij zeker. En anders zorgt die partij er met al zijn bluf en bestuurlijk professionalisme zelf wel voor dat dit 'gemis' als een echt gemis gevoeld gaat worden.