Zijn zelfhulpboeken nuttig? Deze psycholoog zegt van niet: 'Ze maken je narcistisch'
De Deense psycholoog Svend Brinkmann heeft in zijn leven een hele bende zelfhulpboeken gelezen. Niet omdat hij denkt dat deze boeken hem helpen om een beter leven te leiden, maar om ze te recenseren.
Brinkmann (40) is hoogleraar psychologie aan de universiteit van Aalborg in Denemarken. Voor Politiken schrijf hij boekrecensies. Zijn eigen boek, 'Standvastig: Onder alle omstandigheden jezelf blijven,' is een bestseller in Denemarken, wat grotendeels komt doordat het een soort van anti-zelfhulp zelfhulpboek is.
Over échte zelfhulpboeken is Brinkmann duidelijk:
"Ze prediken een filosofie die draait om jezelf, om je eigen ik. Je moet 'je ware zelf' zijn, 'ontdekken wie je bent' en leren om 'van jezelf te houden'.
Dergelijke boodschappen kunnen gemakkelijk leiden tot narcisme, maar ook tot een blijvende ontevredenheid met wie we zijn. De constante druk om ons als persoon te moeten ontwikkelen en groeien put ons uit en kan zelfs leiden tot angst - ben ik wel goed genoeg? - en depressiviteit: ik kan het niet bijhouden. ln een land als Denemarken lijdt een op de vier of vijf inwoners aan een psychiatrische stoornis."
Eén van de belangrijkste punten van Brinkmann (en zijn boek) is dat je volgens hem betekenis (waarde) niet in jezelf vindt, maar juist buiten jezelf:
"Een gebrek aan betekenis in je leven vind je niet in jezelf - en al helemaal niet in een snel veranderende samenleving, waarin je wordt geacht voortdurend flexibel te zijn. Dat is gif voor onze mentale gezondheid."
Hij dat probleem op te lossen?
"We zullen onszelf moeten heroriënteren op nieuwe bronnen die ons stabiliteit en betekenis geven in ons leven. Volgens mij vinden we stabiliteit door radicaal te breken met onze afhankelijkheid van ontwikkeling en therapie, en gewoon eens stil te staan. Betekenis vinden we juist buiten onszelf: in onze relaties met anderen en de gemeenschap waartoe we behoren. Mijn tegengif bestaat uit de suggestie dat het wellicht meer zin geeft om eens te reflecteren op de vraag hoe je een goed en fatsoenlijk mens kunt worden, toegewijd aan het welzijn van anderen en de wereld om je heen, dan om je te concentreren op je eigen persoonlijke ontwikkeling en succes."
Brinkmann baseert zich daarbij op het gedachtegoed van de stoïcijnen, een oude filosofische school uit de Griekse en later de Romeinse oudheid. Deze filosofie heeft mij ook behoorlijk beïnvloed -- Marcus Aurelius' 'Meditaties' ligt, net als Epictetus' 'Zakboekje,' naast mijn bed. In deze filosofie staat de gedachte centraal dat je niets nodig hebt om gelukkig te zijn behalve een goed karakter. De grote opdracht in het leven is om je Rede te gebruiken om te onderscheiden wat wel en wat niet in je macht ligt, vervolgens om goed van fout te onderscheiden en daarna het goede te doen. Met andere woorden, Brinkmann zegt dat we ons moeten bezighouden met betere mensen te worden en te zijn, niet met professioneel succes, 'time' optimaal te 'managen,' en ga zo maar door.
Grotendeels klopt dat -- ik zou geen aanhanger zijn van het stoïcisme als ik dat niet geloofde -- maar Brinkmann gaat te ver als hij álle zelfhulpboeken verwerpt. Hij bepleit immers, net als de stoïcijnen, een actief leven. Dat betekent dat je in dienst werkt van een bedrijf, je eigen bedrijf opzet, etc. Als je werkt heb je de verantwoordelijkheid als mens, en daar zouden de stoïcijnen het alleen maar mee eens zijn, om zo goed te worden in je werk als je kunt. Zogenaamde zelfhulpboeken bieden daarbij wel degelijk bruikbare tips, ook al gaan ze te ver in hun verheerlijking van financieel succes en 'snelle trucs' om 'gelukkig te worden.'
Als je Brinkmann's boek overigens wilt bestellen, doe dat dan hier. De ebookversie kun je hier vinden.
Lees ook