Zal Saoedi-Arabië's aanval op Jemen resulteren in een regionale oorlog?

Vorige week mengde Saoedi-Arabië zich in de burgeroorlog in Jemen nadat door (Iran gesteunde) sjiitische Houthi-rebellen de buitenwijken van de zuidelijke stad Aden veroverden.

Dit was de eerste keer dat de monarchie direct ingreep in de bloedige Soenni-Shia oorlog die woedt in Syrië, Irak en Jemen.

Tot nu was de betrokkenheid van Saoedi-Arabië bij die strijd beperkt tot financiële en militaire steun voor de soennitische milities en legers.

Vorig jaar bijvoorbeeld zegde Saoedi-Arabië drie miljard dollar toe om de capaciteiten van het Libanese leger te versterken. Dit gebeurde nadat Hezbollah de strijd in Qusair in Syrië won en dreigde om het machtsevenwicht in de regio te veranderen. Er zijn ook berichten geweest dat de Islamitische Staat steun van Saoedi-Arabië ontving aan het begin van de verovering van delen van Syrië en Irak.

Gevechtsvliegtuigen van Saoedi-Arabië's Air Force geholpen door vliegtuigen van de andere Golfstaten,Jordanië, Egypte, Soedan en Marokko hebben talrijke Houthi bases, raket lanceer installaties en wapen depots aangevallen sinds het begin van de luchtaanvallen zes dagen geleden.

De luchtaanvallen hebben er voor gezorgd dat de Houthi's van de betwiste vliegbases in Jemen werden verdreven en hebben alle militaire vliegtuigen vernietigd in het land. Het door de staat gerunde Saoedische Persagentschap beweerde dat de meeste lanceerplatforms voor Scud raketten in Jemen werden vernietigd. Volgens de laatste berichten zijn de Houthi’s nu Aden binnengetrokken.

Saudi-Arabië heeft 150.000 soldaten verzameld aan de grens met Jemen, maar er wordt voorlopig geen grondoperatie verwacht. Grondoperaties beperken zich tot het beveiligen van de grens en de beschieting van Houthi milities over de grens met Jemen.

De door Saoedi-Arabië geleide coalitie heeft de volledige steun van de Arabische Liga. Tijdens een top van de Liga in Egypte op zaterdag, werd een idee voor de oprichting van een regionale Arabische troepenmacht besproken. President al-Sisi van Egypte was een van de Arabische leiders die de oprichting van een dergelijk leger steunt. De regionale troepenmacht is bedoeld om de opkomst van de Iraanse coalitie in het Midden-Oosten tegen te gaan.

Het besluit van Saudi-Arabië en andere soennitische Arabische landen om rechtstreeks in te grijpen in Jemen heeft direct te maken met het falen van de Amerikaanse politiek in Jemen en elders in het Midden-Oosten, maar ook met bepaalde ontwikkelingen rond Iran.

De VS, in coördinatie met het inmiddels verdreven Hadi regime, voerde een offensief tegen al-Qaida in Jemen met behulp van onbemande vliegtuigen. Twee weken geleden werd een eenheid van het Amerikaanse leger echter geëvacueerd van de enige Amerikaanse basis in Jemen. De terugtrekking was een reactie op het offensief van de Houthi’s en kwam na de sluiting van de Amerikaanse ambassade in Jemen aan het einde van februari.

De door Saudi-Arabië geleide Gulf Cooperation Council (GCC) en andere Arabische soennitische landen zoals Egypte beseffen dat ze niet langer kunnen rekenen op de Verenigde Staten om hen te beschermen tegen Iran en islamistische terreurgroepen zoals Islamitische Staat en Al Qaida.
Zij zagen dat de regering Obama faalde om een einde te maken aan de chaos in Syrië, Irak, Libië en Jemen. Ze waren ook getuige van de toenaderingspogingen van de regering Obama tot hun vijand Iran en zijn ongerust over de uitkomst van de onderhandelingen over het nucleaire programma van Iran.

Ze waren in shock toen de VS toestond dat Iran en de Islamitische Staat na de terugtrekking van de Amerikaanse troepen Irak overnamen. Ze waren verbijsterd toen Obama weigerde om Egypte te helpen in haar strijd tegen de aan Islamitische Staat (ISIS) gelieerde beweging Ansar Bayt al-Maqdis in Sinaï Woestijn. De weigering kwam op een moment dat Amerikaanse vliegtuigen ISIS-posities in Syrië en Irak bombardeerden.

Zij begrepen dat de regering Obama geen coherente strategie heeft in het Midden-Oosten. Dat werd vooral duidelijk in Irak en Jemen. In Irak neemt de VS deel aan een door Iran geleide sjiitische coalitie in de strijd tegen soennitische Islamisten (ISIS) en in Jemen steunt de VS een soennitische coalitie in de strijd tegen sjiitische Houthi’s die door Iran worden geholpen.

Dus toen de Houthis Jemen overnamen en dreigden de controle over de strategische Bab al-Mandeb Straat te krijgen, ging Iran duidelijk te ver voor Saudi-Arabië.

Wanneer Iran de controle krijgt over de Bab-el-Mandeb waterweg is het immers in staat om twee strategische waterwegen die van vitaal belang voor de levering van Arabische olie aan de wereld, te controleren.

Een van de eerste dingen die de coalitie dan ook deed was om verscherpte patrouille in te stellen in Bab el-Mandeb. Egyptische marineschepen worden daarbij geassisteerd door de marine van Saoedi-Arabië.

Iran kan, wanneer het Bab el-Mandeb afsluit, de toegang van de Rode Zee afsluiten waardoor de voor Israël uitermate belangrijke haven van Eilat onbereikbaar zou worden. Een groot deel van Israël’s olie wordt via Eilat geleverd. Het is hierom dat Premier Netanyahoe van Israël voortdurend de kwestie Jemen onder de aandacht brengt.

De Houthi’s zijn net zo fel anti-Israel als Iran. Dat bleek ook uit een onlangs gepubliceerde MEMRI video waarin Houthi kinderen dood aan Israël en de Verenigde Staten riepen.

De controle over Bab el-Mandeb was niet de enige reden dat de Golfstaten ingegrepen in Jemen. Het optreden van Iran in Jemen zou namelijk kunnen resulteren in een aanval op Saoedi-Arabië. Dit is de reden dat het Saoedische leger nu 150.000 soldaten heeft gestationeerd langs de 1100 kilometer lange grens met Jemen.

Iran heeft een religieuze drijfveer voor haar optreden in Jemen en voor een eventuele aanval op Saoedi-Arabië.

Kort nadat de onrust in de Arabische landen begon, produceerde het Iraanse regime een documentaire waarin de chaotische gebeurtenissen vanuit het perspectief van de Hadith werden verklaard. De bedoeling van de film was om te laten zien dat de crisis in het Midden-Oosten een voorbode is van de op handen zijnde komst van de sjiitische messias Mahdi en de eenwording van de wereld onder Islam. Dit proces zou worden geleid door de Islamitische Republiek Iran.

Jemen werd expliciet genoemd in de documentaire als een land dat "een heilige revolutie" zou ondergaan. Het land zou vervolgens dienen als een bruggenhoofd in een daaropvolgende aanval op Saoedi-Arabië en de heilige islamitische plaatsen Mekka en Medina.

Dit is de reden dat sinds het begin van de sjiitische opstand tegen de door soennieten gedomineerde centrale regering in Jemen in 2004, er van tijd tot tijd gevechten waren in de Saoedische provincie Jizan. In 2009 liep de situatie al uit de hand en mengde Saoedi-Arabië zich voor het eerst in de strijd tegen de Houthi’s. Ook toen bezetten de Houthi’s delen van het grensgebied in Saoedi-Arabië.

De vraag is nu wat Iran zal doen.

Tot nu toe heeft Iran veroordelingen uitgegeven over Saoedi-Arabië’s 'agressie' in Jemen. Echter, het officiële Iraanse persbureau Fars News suggereerde dat Iran ook een rode lijn zou kunnen hebben. Fars News publiceerde een interview met Mohammed al-Bakhiti, die is een senior lid van de politieke raad van de Houthi’s.

Hij uitte een duidelijke bedreiging over een mogelijk op handen zijnde grond operatie aan het adres van Saoedi-Arabië:

"Elke grondaanval op Jemen zal worden beantwoord met een keiharde reactie. We hebben niet gereageerd op de Saoedische agressie in de afgelopen vijf dagen, omdat we de Arabische landen tijd wilden geven om hun actie te heroverwegen en te stoppen met hun aanvallen, maar van nu af aan zal alles anders zijn ".

Al-Bakhiti beschreef de Saoedi geleide alliantie tegen Jemen als een morele crisis, en zei: "Het besluit van de Arabische Liga over Jemen zal een ernstige crisis veroorzaken."

Echter, zoals de zaken er nu voor staan, lijken zowel Saoedi-Arabië als Iran niet geïnteresseerd te zijn in een directe confrontatie in Jemen. Zo'n confrontatie zal vrijwel zeker uit de hand lopen en een regionale- of zelfs een grotere oorlog kunnen veroorzaken. Niet Arabische moslimlanden zoals Pakistan en Soedan hebben immers al toegezegd deel te nemen aan de door Saoedi-Arabië geleide coalitie.

Analist Jennifer Dyer schreef eerder deze week dat voor Iran het belangrijkste is om het grondgebied dat door de Houthi’s veroverd is in handen te houden. Iran’s al-Quds brigade die de operaties in het buitenland uitvoert, is al overbelast door de acties in Syrië en Irak en lijkt niet uit op het overnemen van heel Jemen.

De Iraniërs hebben verder herhaaldelijk laten zien dat ze veel geduld hebben en zeer gecalculeerd te werk gaan bij het bevorderen van hun doelen.
Het model voor Jemen zal waarschijnlijk een kopie van Libanon, Irak en Syrië zijn. In die landen werkt Iran, met behulp van haar bondgenoten gestaag aan haar doel van regionale hegemonie.

Hoe de oorlog in Jemen ook verder mag verlopen, het zal een langdurige confrontatie worden. Jemen zal waarschijnlijk worden geconfronteerd met het type oorlog die het land doormaakte in de jaren ‘60 van de vorige eeuw.Toen was Jemen het toneel van een proxy-oorlog tussen rivaliserende Arabische mogendheden. De enige partij die nu al een beslissende nederlaag heeft geleden in deze oorlog is de Verenigde Staten. De verdrijving van de laatste overblijfselen van de Amerikaanse troepen uit Jemen is een ernstige tegenslag die de oorlog tegen Al Qaida op Arabische Schiereiland ernstig zal belemmeren.

President Obama heeft de nederlaag van Al Qaida aangekondigd bij tal van gelegenheden. Echter, zoals we kunnen zien in Irak (ISIS), Syrië (ISIS en al-Nusra), Nigeria (Boko Haram), Libië (Ansar al-Sharia en ISIS) en Jemen (AQAP) al-Kaida stierf niet met Osama Bin Laden. In tegendeel, Al Qaeda is opnieuw in opkomst en zal zeker aangemoedigd zijn door de Amerikaanse terugtrekking uit Jemen.

Een Engelstalige versie van dit artikel werd eerder gepubliceerd bij Western Journalism in de VS en bij de Times of Israel.